Musea | 3 augustus 2022 | Geen reacties
Mijn museumtip van vandaag is Museum Sjoel Elburg in Elburg. Museum Sjoel Elburg is een verhalenmuseum over het (on)gewone dagelijks leven van twaalf joodse families die vanaf 1700 in Elburg hebben gewoond. Museum Sjoel Elburg toont de joodse geschiedenis op een boeiende manier. Het gebouw waar het museum is gevestigd, was van 1855 tot 1947 de synagoge van Elburg.
Inhoudsopgave
Museum Sjoel Elburg is gevestigd in de oude synagoge. Het gebouw dateert uit 1855. De synagoge was vroeger toegankelijk via een bakstenen poortje vanuit de Jufferenstraat. Boven deze poort staat in het Hebreeuws de tekst Psalm 55:15: ‘Wij wandelen in gezelschap naar het huis van God’.
De ingang van Museum Sjoel Elburg is in de Graaf Hendriksteeg.
De joden uit Elburg kwamen in de 18e eeuw uit Duitsland en de Bohemen. De synagoge is gevestigd in een pand dat in de 16e eeuw was gebouwd en dat in de 17e eeuw de residentie was van de veldheer Hendrik van den Bergh. Hier werden in de 19e eeuw de pakhuizen van de broers Barend en Mozes Wolff gevestigd. Het pand werd verbouwd en geschikt gemaakt om dienst te doen als synagoge. Tijdens deze verbouwing werden de spitsboogvensters aangebracht en de vloer op de verdieping werd verwijderd. Op 19 januari 1855 werd de synagoge ingewijd. Er woonden in de tweede helft van de 19e eeuw meer dan 100 joden in Elburg. Door de ongunstige economische omstandigheden woonden er in de dertiger jaren van de 20e eeuw nog maar 34 joden in Elburg. De helft van hen werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s vermoord. Van de in Elburg geboren joodse Nederlanders werden er 72 vermoord en slechts één keerde terug. In 1947 werd de joodse gemeente van Elburg samengevoegd met de joodse gemeente van Apeldoorn.
De synagoge van Elburg kwam ongeschonden uit de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog werd het gebouw tussen 2004 tot 2008 verbouwd tot museum. Het museum werd op 6 juni 2008 geopend voor publiek. Begin 2012 werd het museum uitgebreid met de museumzaal voor tijdelijke exposities en de bovenverdieping wordt gebruikt voor educatie activiteiten.
In museum Sjoel Elburg leer je veel over het (on)gewone dagelijks leven van twaalf Joodse families die vanaf 1700 in Elburg hebben gewoond en de Joodse geschiedenis op een dynamische, onorthodoxe, boeiende en eigenzinnige wijze. Alles is geplaatst in een historisch perspectief. Het thema is een zeer actueel thema: integratie en verdraagzaamheid. In de Sjoel is speciale aandacht voor Isaäk Waaker, de laatste rabbijn in Elburg. Ontmoet ook Anna Schapira, de joodse onderwijzeres uit Elburg. Ze overleefde de verschrikkingen van concentratiekamp Bergen Belsen. En lees de brief van Klaartje de Hond. Zij schreef vanuit Westerbork een briefje aan haar oude buren. Het is het laatste levensteken dat van Klaartje is vernomen.
Museum Sjoel Elburg organiseert jaarlijks boeiende wisseltentoonstellingen die gerelateerd zijn aan het joodse leven.
Er is in het kleine museum veel te zien.
Je begint met een introductiefilm over het joodse leven in de provincie, de Mediene. Het is aan te bevelen het museumbezoek te beginnen met deze film. Deze korte documentaire over joods Elburg is ingesproken door Debby Petter.
Daarna loop je de sjoel binnen. Centraal in de Sjoel (synagoge) staat een maquette van de synagoge. Deze maquette is nagemaakt op een schaal van 1:10. Opperrabbijn B. Jacobs vertelt via de negen monitoren er omheen over het interieur, de gebruiken en rituelen in de synagoge.
De familiezuilen met luisterhoorns staan op de plaats waar vroeger de banken in de synagoge stonden. Via de familiezuilen vertellen oudere inwoners van Elburg hun herinneringen aan acht joodse families. Deze verhalen duren per stuk gemiddeld 3 minuten. Deze verhalen zijn interessant om te luisteren. Op de zuilen staat ook de tekst zodat als je geen tijd/zin hebt om te luisteren ook de verhalen kunt lezen.
In een paar andere zuilen zie je andere aspecten van het joodse leven in de mediene getoond. Een mediene zijn alle joodse gemeenten in Nederland, behalve Amsterdam. Het woord is afgeleid van het Hebreeuwse medina, dat staat, land en gewest betekent.
Er zijn twee zuilen met speciale verhalen. De ene zuil geeft informatie over Isaäk Waaker, de laatste rabbijn in Elburg en de andere zuil belicht de levensloop van Anna Schapira, de joodse onderwijzeres uit Elburg die als enige van de gedeporteerden de verschrikkingen van de vernietigingskampen heeft overleefd.
Je ziet een doorlopende audiovisuele presentatie van 20 minuten op de plaats van de Heilige Arke. In deze presentatie legt Opperrabbijn B. Jacobs de verschillende gebruiken van het jodendom uit. Je ziet in deze film ook authentieke beelden van een dienst in een synagoge in 2008. Ook zie je historische opnamen van het joodse leven in de mediene.
Langs de zijmuren staan vitrines met uitleg over de levensloop (van besnijdenis tot dood) en de joodse feestdagen.
Er zijn een aantal kleinere ruimtes waar je attributen ziet die gerelateerd zijn aan de joodse opvoeding. Zo kunnen kinderen kunnen hier met sjablonen hun eigen naam in Hebreeuwse letters schrijven. Deze ruimte was voor de Tweede Wereldoorlog de entree naar de synagoge. De vrouwen gingen via de trap naar de vrouwengalerij, de mannen betraden via een deur de benedenruimte van de synagoge.
Onder de vrouwengalerij bevindt zich de zogenaamde schatkamer. In deze vitrine zijn de kostbaarste voorwerpen tentoongesteld.
In de zogenaamde consistoriekamer van de Sjoel gaf de rabbijn vroeger Hebreeuwse les. Op twee beeldschermen kun je een virtuele tour over de joodse begraafplaats worden gemaakt. Deze Joodse begraafplaats in Elburg ligt net buiten de vesting op de vestingwal op loopafstand van Museum Sjoel Elburg.
Op de voormalige vrouwengalerij wordt aandacht besteed aan de rol van de vrouw binnen het jodendom en joods Elburgse vrouwen. Ook zie je hier schenkingen aan het museum.
Er is een aparte expositieruimte voor tijdelijke tentoonstellingen.
Tot en met 24 september 2022 is de tijdelijke tentoonstelling ‘Rendez-Vous’ van Jip Wijngaarden te zien in Museum Sjoel Elburg.
Misschien ken je Jip Wijngaarden nog wel van haar rol als Anne Frank in een toneelbewerking van Het dagboek van Anne Frank, geregisseerd door Jeroen Krabbé. Nu is ze kunstenares en leeft ze met haar man in Frankrijk. Haar werk omschrijft ze zelf als figuratief expressionisme. De kunstwerken zijn gekleurd door olieverf en gevuld met Hebreeuwse letters en symbolen. De werken verwijzen naar een bepaald wereldbeeld en geven een Joodse sfeer aan haar kunstwerken. Ze heeft vaker in Museum Sjoel geëxposeerd. Ik kende haar werk niet, maar ben zeer onder de indruk van de mooie kunst.
De titel van de tentoonstelling verwijst naar het werk ‘Rendez-vous amoureux’ uit 2021. Het is voor Jip Wijngaarden een rendez-vous met Nederland in het algemeen en Elburg in het bijzonder. Je ziet in deze tentoonstelling twintig schilderijen die vertellend, figuratief zijn en een sterke emotionele lading vol hoop en verlangen hebben. De beeldtaal uit de Bijbel zie je terug in de kunstwerken. Naast de twintig schilderijen zijn er een aantal sculpturen, zoals de vredesduif, te zien. In de expositieruimte ligt een boekje met uitleg over de kunstwerken.
Ik bezocht Museum Sjoel Elburg tijdens mijn wandeling van de 16e etappe van het Westerborkpad. Deze etappe liep van Station ’t Harde via Hanzestad Elburg terug naar Station ’t Harde. Ik vond een bezoek aan het museum toepasselijk gezien het thema van het Westerborkpad: Wandelen in het spoor van de Jodenvervolging. Het Westerborkpad is een lange afstandswandeling van Amsterdam Centraal Station naar Kamp Westerbork in Drenthe. De wandelroute loopt zoveel mogelijk in de buurt van het spoor, want dat was de deportatieroute die veel slachtoffers van de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog moesten volgen.
Museum Sjoel Elburg toont de joodse geschiedenis op een boeiende manier. Het gebouw waar het museum is gevestigd was van 1855 tot 1947 de synagoge van Elburg.
Ik begin met een mooie film die is ingesproken door Debby Petter. Het is een korte documentaire over joods Elburg.
Daarna loop ik de sjoel binnen en loop om de maquette (schaal 1:10) van de synagoge waar het museum in is ondergebracht. Via negen monitoren hoor ik verhalen over het interieur, de gebruiken en de rituelen in de synagoge.
Beneden is tijdens mijn bezoek een tentoonstelling ‘Rendez-vous’ van Jip Wijngaarden (misschien wel bekend van haar rol als Anne Frank in een toneelbewerking van Het dagboek van Anne Frank, geregisseerd door Jeroen Krabbé). Deze mooie tentoonstelling is er nog tot en met 24 september 2022.
Onder de vrouwengalerij zie je de schatkamer en de vitrine met kostbare voorwerpen waaronder de Thorarol.
Vanaf de vrouwengalerij heb je een mooi overzicht over de synagoge. Hier wordt aandacht besteed aan de rol van de vrouw binnen het jodendom en joods Elburgse vrouwen.
Elburg is met de auto en het openbaar vervoer goed bereikbaar. Museum Sjoel Elburg ligt in de vesting.
Zondag en maandag gesloten.
Sjoel Elburg is open op dinsdag t/m zaterdag van 11.00-17.00 uur.
Het museum is gesloten op Nieuwjaarsdag (1 januari), Koningsdag (27 april), Hemelvaartsdag en de beide Kerstdagen (25+26 december).
Volwassenen: € 7,– per persoon.
Kinderen t/m 12 jaar: gratis.
Museumkaarthouders: gratis.
(Prijzen zijn van 2022).
Museum Sjoel Elburg
Graaf Hendriksteeg 2
8081 CH Elburg
Heb jij nog een goede museumtip? Laat het me weten.
Welkom op de website van JTravelBlog. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de website JTravelBlog en ook achter JTravel. Geboren en getogen in het hoge noorden van Nederland, voor mijn studie Toerisme verhuisd naar Breda en daarna vanwege werk verhuisd naar het westen van Nederland. Een plek waar ik tot op heden nog altijd woon.
Ik neem je mee mee op reis naar verre oorden en dichtbij met reisverslagen en informatie over bestemmingen en geef je reisinspiratie en handige reistips. Ga je mee op pad?
Geen reacties
Geef een reactie