Nederland, Wandelen | 19 februari 2023 | Geen reacties
Ik maakte een onderwijshistorische wandeling in Amsterdam. Deze wandeling van 12 kilometer begint bij het Centraal Station van Amsterdam, en gaat verder via de Jordaan, het Vondelpark en het Museumplein naar de Amstel en via het Oosterpark terug naar het Centraal Station van Amsterdam. Alles over deze onderwijshistorische wandeling in Amsterdam lees je in deze blog.
Deze onderwijshistorische wandeling in Amsterdam is te vinden in de wandelgids van Gegarandeerd Onregelmatig: Wandelgids ‘Op schoolreisje’. Met het openbaar vervoer reis ik naar onze hoofdstad.
Inhoudsopgave
Deze onderwijshistorische wandeling in Amsterdam begint bij het Centraal Station van Amsterdam en gaat door de Jordaan, via het Vondelpark en het Museumplein naar de Amstel en het Oosterpark en terug naar het Centraal Station van Amsterdam. De Jordaan is één van de oudste arbeidersbuurten in het centrum van Amsterdam. Deze wandeling in Amsterdam is ook weer doorspekt met de Tweede Wereldoorlog. De Joodse inwoners van Amsterdam hebben een grote invloed gehad op Amsterdam (Mokum). Helaas hebben weinig Joodse inwoners van Amsterdam de Tweede Wereldoorlog overleefd. Tijdens deze wandeling loop je langs een aantal plekken waar vroeger Joodse scholen gevestigd waren. Onderweg zie je op sommige scholen een geel bordje met een tekst en QR code. Deze QR code verwijst naar de website Verdwenen Joodse Scholen. Op deze website staat veel achtergrondinformatie over de 45 verdwenen Joodse scholen in Amsterdam.
Amsterdam had aan het begin van de 19e eeuw minder dan 200.000 inwoners. Aan het eind van de 19e eeuw had Amsterdam al meer dan 400.000 inwoners. De 19e eeuw kende grote standsverschillen. Dit zie je ook terug in de hiërarchie van scholen.Van hoog naar laag:
Deze wandeling begint bij Amsterdam Centraal Station, maar je kunt je wandeling overal op de route beginnen. Met het openbaar vervoer is Amsterdam Centraal Station makkelijk te bereiken.
Mijn wandeling begint aan de IJzijde, achter het Centraal Station van Amsterdam.
Vandaar sla ik linksaf en loop langs het IJ langs de aanlegsteigers van de ponten naar de overkant van het IJ. Tijdens mijn wandeling in havenstad Amsterdam ben ik hier met de pont naar de overkant gevaren. Langs het IJ met uitzicht op de Amsterdam Lookout en het Eye Filmmuseum loop ik langs de overvolle fietsenrekken waar amper een fiets bijgezet kan worden.
Via de fiets- en wandelbrug en een naar links loop ik onder de spoorbrug door en kom uit op de Korte Prinsengracht. Ik loop een stuk rechtdoor en steek de brug over de Brouwersgracht over.
Ik loop langs de Brouwersgracht tot aan de in 19e eeuw gedempte Lindengracht. Op de hoek staat een beeld van Theo Thijssen. Dit beeld is gemaakt door Hans Bayens. Theo Thijssen groeide op in de Jordaan. Zijn vader had daar een schoenwinkel. Zijn moeder begon na het overlijden van zijn vader een kruidenierszaak aan de Brouwersgracht. De oudste kinderen van het gezin moesten na schooltijd meehelpen. Wil je meer lezen over deze tijd. Theo Thijssen schreef er in 1923 een boek over: Kees de jongen. Theo Thijssen kon dankzij een rijksbeurs een studie tot onderwijzer volgen aan de Rijkskweekschool in Haarlem. Hij was bijna 25 jaar onderwijzer in Amsterdam. Daarna was hij ongeveer twintig jaar bestuurder van de Bond van Nederlandse Onderwijzers en sociaaldemocratisch politicus. Hij werd als ex-bondsbestuurder, na de Februaristaking in 1941 door de Duitsers gevangengenomen. Na anderhalve maand kwam hij vrij en overleed twee jaar later. Zijn visie op het onderwijs is wat onderbelicht geraakt door zijn werk als schrijver, maar zijn opvattingen over ongelijkheid in het onderwijs, de autonomie van de leraar en de klas als gemeenschap zijn altijd actueel. Tijdens de onderwijshistorische wandeling van Haarlem naar Zandvoort loop je langs het statige pand waar de Rijkskweekschool was gevestigd.
Via de Lindengracht loop ik naar Tweede Lindendwarsstraat. Op Lindengracht nummer 83-85 stond de eerste lagere school van de onderwijsvernieuwer Jan Ligthart.
Bij de Tweede Lindendwarsstraat sla ik linksaf en loop rechtdoor naar de kruising met de Westerstraat. De Westerstraat heette tot 1863 de Anjeliersgracht. Aan deze gracht woonde Jan Schenkman. Hij werd beroemd door zijn prentenboek Sint Nikolaas en zijn knecht. Dit is tot op de dag van vandaag onderwerp van heftige discussies. Het heeft geleid tot veranderingen in de wijze van viering van het Sinterklaasfeest.
Ik loop de Westerstraat af tot aan de Tweede Anjeliersdwarsstraat. Ik loop deze straat, die drie keer van naam verandert (Tweede Tuindwarsstraat, Tweede Egelantiersdwarsstraat en Tweede Leliedwarsstraat), helemaal uit. Aan de Eerste Leliedwarsstraat 16 bevindt zich het geboortehuis van Thijssen. Nu is dit het Theo Thijssen Museum. Toen ik hier liep was het museum gesloten. Het museum is open van donderdag t/m zondag van 12.00-17.00 uur. De entree is € 5,–. In dit pand woonde het gezin Thijssen op de benedenverdieping. Er woonden toen 22 personen in het pand.
Ik loop de straat uit en sla links af de Prinsengracht op. De brug die ik hier oversteek is vernoemd naar het boek Kees de jongen van Theo Thijssen. Aan de overkant van de gracht staat de Westerkerk en het Anne Frankhuis.
Na het oversteken van de Rozengracht loop ik langs de Prinsengracht. Na de Lauriergracht steek ik bij de eerste brug aan de linkerkant over en loop de Berenstraat in. De Berenstraat is een van de negen straatjes. De volgende gracht is de Keizersgracht. Op nummer 318 aan de rechterkant van de Berenstraat, staat het pand waar in de 19e eeuw een van de deftigste en duurste middelbare scholen van Nederland gevestigd was. Dit was een ‘Franse’ kostschool, een school voor elitekinderen. De Franse scholen waren bij de elite veel populairder dan de gymnasia. Met de introductie van de HBS in 1863 verdwenen de Franse scholen. Deze school aan de Keizersgracht was een chique jongensschool. Het schoolgeld bedroeg toen duizend gulden per jaar (meer dan € 11.000,– nu).
Dit deel van de Keizersgracht is vanwege werkzaamheden afgesloten. Ik loop de brug over en loop langs de andere kant van de gracht naar de volgende brug. Hier steek ik de brug weer over en loop via de Runstraat terug naar de Prinsengracht. Ook de Runstraat hoort bij de negen straatjes. In deze straat had de vader van Thijssen een schoenenzaak.
Ik steek hier de brug over en loop verder langs de Prinsengracht. Na de Passeerdersgracht sla ik rechtsaf de Raamstraat in. Ik sla rechtsaf en kom uit op het Raamplein. Direct om de hoek staat de vroegere HBS, een imposant gebouw. Een andere school is de kosteloze school. Adriaan Gerhard was hier het eerste schoolhoofd. Hij was tot aan de jaren dertig van de vorige eeuw een begrip in de onderwijswereld, politiek en onder vrijdenkers. Hij was de eerste bekende pedagoog die een humanistische opvoeding zonder kerkelijke dogma’s bepleitte. Hij was een voorvechter van de verbetering van het onderwijs aan de allerarmsten. Zijn vader was een van de grondleggers van het Nederlandse socialisme. Op Raamstraat 18 staat de vroegere onderwijzerswoning.
Via de Lijnbaansgracht bereik ik het Leidseplein. Weer een bekend stukje Amsterdam. Ik steek het plein over en loop voorbij debatcentrum De Balie naar het Max Euweplein. Dit plein is vernoemd naar Max Euwe, wereldkampioen schaken. Op het plein wordt geschaakt met levensgrote schaakstukken.
Ik loop verder en via de brug en de drukke weg kom ik uit bij het Vondelpark. Ik blijf aan de rechterkant lopen. Net voor de brug staat rechts een groot gebouw. Dit was oorspronkelijk het gebouw van de Amsterdamse Huishoudschool. De school was bedoeld voor meisjes uit alle standen om te oefenen in het koken, strijken, verstellen van kleding en andere huishoudelijke bezigheden.
Via de trap loop ik het Vondelpark weer uit. Het Vondelpark is veel groter dan wat ik nu gezien heb. In het Vondelpark vonden in de jaren zestig de eerste demonstraties plaats tegen het overdreven toetsen in het onderwijs, zoals de Citotoets en het eindexamen.
Mijn wandelroute gaat verder langs de Van Baerlestraat tot aan het Museumplein. Het museumplein in Amsterdam kent maar liefst 5 musea:
Ik heb geen tijd om deze musea waarvan ik het Van Gogh Museum, het Moco Museum en het Diamant Museum al heb bezocht, te bekijken.
Nu loop ik om het Stedelijk Museum, het Van Gogh Museum naar het Rijksmuseum. Voor het Rijksmuseum ligt de ijsbaan, die hier elke winter rond kerst, ligt.
Ik loop onder het Rijksmuseum door naar Stadshouderskade. Dit deel van Amsterdam wordt weer onbekend.
Via de Weteringschans, de Spiegelgracht kom ik uit bij de Tweede Weteringdwarsstraat. De straat loop ik uit tot aan de Vijzelgracht. Hier is het even zoeken welke kant ik op moet want ik kan niet recht oversteken omdat hier hekken staan. Maar een klein eindje naar links is een doorgang naar de overkant van de Vijzelgracht. Aan de overkant van de Vijzelgracht sla ik rechtsaf en loop de eerste zijstraat aan de linkerkant in. Dit is de Nieuwe Looiersstraat in. Op nummer 9 is nu de openbare basisschool De Kleine Reus gevestigd. Voor de Tweede Wereldoorlog was dit de Duitse Kaiser-Wilhelm-Schule. Deze school was opgericht voor Duitse migranten, maar stond ook open voor bijv. Nederlanders. Er werd tweetalig onderwijs gegeven. De Duitse school in Amsterdam werd in 1899 geopend. Nadat Hitler aan de macht kwam, veranderde de verhouding met de Duitse overheid. De school moest veel meer de Duitse geest uitstralen. Er werd op een open avond een nazistische propagandafilm gedraaid. Fascistische jeugdorganisaties werden in het geheim aan de school verbonden. In de Tweede Wereldoorlog was de school populair onder Duitsgezinde ouders. Regelmatig waren er vechtpartijen met Joodse leerlingen van de Wilhelmina Catharinaschool. Na 1945 hield de school op te bestaan.
Aan de overkant ligt het Looijershofje.
Ik loop de smalle straat door tot aan de Reguliersgracht en sla rechtsaf. Ik steek de brug over en ga rechtsaf naar de Weteringschans en weer linksaf. Op de hoek staat het gebouw met nummer 263. Hier bevond zich de eerder genoemde Wilhelmina Catherinaschool waar we een plaquette zien om de Joodse kinderen van de school te herdenken. Het citaat op de plaquette komt uit het kinderboek Het Verlaten Hotel van Mirjam Elias dat de geschiedenis vertelt over de school. Vanaf 1942 werd in de school een muur gebouwd die de Joodse kinderen afscheidde van de andere kinderen.
Vanaf de Weteringschans kom ik uit bij het Frederiksplein en de brug over de Amstel (rechts staat het bekende Amstelhotel). Na de brug sla ik linksaf en bij de eerste zijstraat, de Voormalige Stadstimmertuin, loop ik via het fietspad onder de poort naar het Joods Lyceum op huisnummer 1. Dit lyceum werd in 1941 op last van de Duitse bezetters opgericht.
Aan de overkant staat het voormalig Joods Lyceum Maimonides. Dit was een Joodse hbs, opgericht in 1938. In het najaar 1941 werden alle Joodse leerlingen van niet-Joodse scholen verwijderd. In het Joods Lyceum werden de Joodse leerlingen bijv. de Barlaeusschool, de Vossiusschool en het Montessori opgevangen. Ook Anne Frank kreeg hier onderwijs, totdat de familie Frank onderdook. In Amsterdam werden 25 nieuwe Joodse openbare scholen geopend door de gedwongen segregatie (een ‘herindeling’). Deze scholen sloten weer in 1943 omdat de meeste leerlingen naar de vernietigingskampen waren afgevoerd.
Bij de stoplichten steek ik de Wibautstraat over en loop achter het stenen treinen-gedenkteken het smalle straatje in naar de kade langs het water.
De Spinozastraat loop ik uit tot de fiets- en loopbrug aan de rechterkant. Ik steek de brug over en na de brug sta ik op de Mauritskade. Ik loop langs het water tot aan nummer 23. Dit was de vierde openbare hbs in Amsterdam.
Ik sla bij de stoplichten op de Mauritskade rechtsaf en loop de ’s Gravesandestraat in. De tweede zijstraat is de Tweede Boerhavestraat. Op nummer 80 staat het pand van de voormalige openbare lagere school der 1e klasse no. 104. Hier gaf Theo Thijssen les. Het was een school voor arme kinderen. Het boek is de school uit zijn roman De gelukkige klas van Theo Thijssen uit 1926.
Ik loop in de ’s Gravesandesatraat terug de Tweede Boerhoevestraat en steek hier de drukke straat over naar de ingang van het Oosterpark. Theo Thijssen wandelde hier met zijn leerlingen. Omdat de leerlingen niets van de natuur wisten schreef de Amsterdamse onderwijzer Eli Heimans in 1893 een handleiding. Hij pleitte voor schoolwandelingen door de stad en korte schoolreisjes naar de hei en de duinen. Zijn aanpak trok de aandacht van Jac. P. Thijsse. Hij was schoolhoofd van een volksschool in de Jordaan en een bevlogen natuurliefhebber. Zij besloten in 1893 dat er meer ‘boekjes over buiten’ moesten komen. Samen schreven zij boekjes met beschrijvingen van de natuur vol zelfgemaakte illustraties.
In het Oosterpark loop ik aan de linkerkant. Aan het begin ligt een langgerekt gebouw. Dit gebouw is de voormalige Tweede Openluchtschool. De school werd gebouwd in 1931. De school was vooral bedoeld voor kinderen met luchtwegproblemen. De leslokalen lagen direct aan het terras en een schuifwand maakte van het lokaal een voorziening om ‘buiten’ les te geven.
Bij de stenen limietpaal sla ik linksaf en kom weer uit op de Mauritskade. Hier heb ik tijdens de eerste etappe van het Westerborkpad ook gelopen.
Bij het stoplicht voor het Tropenmuseum steek ik de brug over en loop onder de Muiderpoort en over de Jules Schelvisbrug. Jules Schelvis is een bekende naam die verweven is met de Tweede Wereldoorlog. Jules Schelvis was van Joodse komaf en overleefde maar liefst 7 concentratie- en vernietigingskampen, waaronder Sobibor. Na de oorlog was hij spreker en schrijver en burgeraanklager in processen tegen de kampbeulen. Hij overleed in 2016.
Rechts van mij ligt dierentuin Artis en aan de linkerkant kom ik langs het Plantage Westermanplantsoen met het Monument van het kunstenaarsverzet. Het is een monument voor verzetsstrijder Gerrit van der Veen gemaakt door Carel Kneulman. Het beeld bestaat uit een ‘aan flarden gescheurde’, liggende figuur, met de gebalde vuist die tot op het laatste moment de strijdbaarheid lijkt uit te drukken. Aan de lange kant staat de tekst: ‘Kunstenaars verzet 1940-1945’ en aan de rechterkant: ‘Wat doe jij, nu je land wordt getrapt en geknecht… Gerrit van der Veen’. Gerrit van der Veen was beeldhouwer en verzetsstrijder. Hij organiseerde de aanslag op het bevolkingsregister dat zich in de Tweede Wereldoorlog naast Artis bevond. Hij is opgepakt tijdens een poging vrienden uit het huis van bewaring te bevrijden. In 1944 is hij gefusilleerd in de duinen van Overveen.
Aan het eind steek ik de Plantage Kerklaan over en loop rechtdoor. Op Plantage Kerklaan 61 is het Verzetsmuseum gevestigd. Ik heb het oude Verzetsmuseum bezocht. Recent is het vernieuwde museum heropend. In de Plantage Middenlaan is op nr. 24 de Hollandsche Schouwburg. Een indrukwekkend museum dat helaas vanwege een verbouwing nu gesloten is. Ik bezocht de Hollandsche Schouwburg tijdens etappe 0 van het Westerborkpad. De Hollandsche Schouwburg werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers gebruikt als verzamelplaats om Joden via Westerbork en Vught af te voeren naar de vernietigingskampen in nazi-Duitsland. Tegenover de Hollandsche Schouwburg ligt het Nationaal Holocaustmuseum. Dit is op nummer 27. Ook dit museum is vanwege een verbouwing gesloten. Dit was vroeger de Hervormde Kweekschool l In in 1942 en 1943 werden hiervandaan veel Joodse kinderen naar pleeggezinnen gesmokkeld. De voormalige directeur van de Kweekschool. In de crèche naast de school verbleven Joodse baby’s en jonge kinderen zonder hun ouders. Hij werkte mee aan het reddingsplan van de directrice van de crèche om deze kinderen te laten ontsnappen. Door telkens minder kinderen te registreren dan binnen werden gebracht, lukte het om meer dan 600 baby’s en jonge kinderen uit handen van de Duitsers te houden. De kinderen werden met de tram uit het zicht van de nazi’s door begeleiders meegenomen naar onderduikadressen.
Aan het eind van de Plantage Middenlaan steek ik over voor een bezoek aan het Wertheimpark. In het Wertheimpark staat het door Jan Wolkers ontworpen Spiegelmonument. In de gebroken spiegels zie je de lucht. Dit symboliseert het feit dat ‘de hemel na Auschwitz nooit meer ongeschonden is’. Onder het monument bevindt zich een urn met as uit Auschwitz. Het is een indrukwekkende plek en ik herdenk in stilte hen die in de vernietigingskampen (en niet alleen in Auschwitz-Birkenau) hun leven verloren.
Ik loop om het park heen, dit is de Plantage Parklaan. Deze laan buigt naar links en heet dan de Anne Frankstraat. Ik steek de brug over en sla rechtsaf de Nieuwe Herengracht op die ik uitloop tot aan de Prins Hendrikkade. Bij het stoplicht steek ik over. Recht voor me ligt het Scheepvaartmuseum met daarnaast het VOC-schip ‘Amsterdam’. Over de kade loop ik naar het NEMO Science Museum.
Tijdens mijn wandeling in havenstad Amsterdam liep ik aan de andere kant van deze musea. Bij de ingang van het Nemo Science Museum loop ik voor de ingang langs naar de andere kant van de kade. Via een voetgangers-fietsbrug steek ik het Oosterdok over en kom uit op de Oosterdokskade.
De Oosterdokskade loop ik uit tot aan de spoorbrug onder het spoor door. Ik kom uit aan de kant van het IJ. Hier loop ik terug naar Centraal Station van Amsterdam. Ik ben terug bij het punt waar ik deze onderwijshistorische wandeling in Amsterdam begon.
Moe maar voldaan reis ik met het openbaar vervoer terug naar huis.
Deze onderwijshistorische wandeling in Amstedam staat in de Wandelgids ‘Op schoolreisje’ en op de website van Wandelzoekpagina. Sinds het voorjaar van 2021 heb ik tijdens elke wandeling het GPX-bestand gedownload. Mocht de routebeschrijving niet kloppen, kan ik terugvallen op mijn telefoon.
De wandelgids ‘Op schoolreisje’ is een aanrader. De wandelgids telt 128 pagina’s en is voor € 17,95 rechtstreeks te koop bij de uitgever of via Bol.com.
Deze onderwijshistorische wandeling in Amsterdam heeft een lengte van 12 kilometer.
Het start- en eindpunt van deze onderwijshistorische wandeling is station Amsterdam Centraal IJ-zijde, De Ruijterkade in Amsterdam.
Het begin- en eindpunt van deze wandeling is achter het Centraal Station van Amsterdam. Je kunt je wandeling ook op andere plekken beginnen.
Onderweg kom je in Amsterdam veel horecagelegenheden tegen. Ik ga ze hier niet noemen, het zijn er te veel.
Er zijn heel veel overnachtingsmogelijkheden in Amsterdam. Alle hotels in Amsterdam en de prijzen zie je op Booking.com.
Je kunt ook gebruik maken van een B&B. Bekijk hier het aanbod van Airbnb.
In Amsterdam zijn volop mogelijkheden om je te vermaken. Er zijn veel musea en tal van wandelroutes in en rond Amsterdam.
Heb jij wel eens een wandeling uit één van de wandelgidsen van Gegarandeerd Onregelmatig gemaakt? Zo ja, waar was dat en kan je het aanbevelen?
Deze blog bevat affiliate links. Als je via deze links iets bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor. Jij betaalt niets extra. Wat een affiliate link inhoudt, vertel ik je in de Disclaimer.
Vind je mijn blogs leuk? Koop dan een kop koffie voor me door op de button hieronder te klikken en ik zorg ervoor dat jij kunt blijven genieten van de reisverhalen en reistips op mijn websites.
Welkom op de website van JTravelBlog. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de website JTravelBlog en ook achter JTravel. Geboren en getogen in het hoge noorden van Nederland, voor mijn studie Toerisme verhuisd naar Breda en daarna vanwege werk verhuisd naar het westen van Nederland. Een plek waar ik tot op heden nog altijd woon.
Ik neem je mee mee op reis naar verre oorden en dichtbij met reisverslagen en informatie over bestemmingen en geef je reisinspiratie en handige reistips. Ga je mee op pad?
Geen reacties
Welkom op de website van JTravelBlog. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de websites JTravelBlog en JTravel.
Mijn foto’s zijn vanaf nu te koop op allerlei materialen in mijn shop bij WerkaandeMuur.nl of op Mijn foto’s bij Werkaandemuur.nl.
PS: Omdat ik sinds het najaar van 2021 werk met de Sony RX10IV en deze camera helaas niet voldoet aan de technische eisen van Werk aan de Muur kan ik geen nieuw werk in mijn webshop laden.
Heb je de wekelijkse aanbiedingen van JTravelBlog al eens bekeken?
Geef een reactie