Nederland, Wandelen | 21 mei 2023 | Geen reacties
Ik maakte een wandeling over Buitenplaats Elswout in Overveen, een fantastisch wandelgebied tussen Overveen en Aerdenhout. Ik ben er in de lente en in de herfst geweest. In de lente was het een heerlijk bos met frisgroene bomen en stinzenplanten en in de herfst stond het park van deze buitenplaats vol paddenstoelen, zelfs in de bomen. Deze wandeling volgt eerst de rode wandelroute van 4 kilometer en daarna de blauwe wandelroute van 2,5 kilometer.
Buitenplaats Elswout is een Rijksmonument en wordt beheerd door Staatsbosbeheer. Tijdens je wandeling zie je overal de geschiedenis in het landschap en gebouwen. Buitenplaats Elswout ligt de duinen van Nationaal Park Zuid-Kennemerland. Buitenplaats Elswout is één van de best bewaarde buitenplaatsen van Nederland.
Ik heb al meerdere wandelingen over buitenplaatsen gemaakt. Ook ben ik al eerder op Buitenplaats Elswout geweest: tijdens Trage Tocht Haarlem en ik maakte een herfstwandeling over de Buitenplaats in Overveen.
Inhoudsopgave
Buitenplaats Elswout werd halverwege de 17e eeuw gesticht door Carel du Moulin. Hij was een van oorsprong Vlaamse lutherse koopman die van jongs af aan voornamelijk handelde op Rusland. Hij liet vanaf 1633 deze buitenplaats bouwen in de stijl van het Hollands classicisme. Een buitenplaats is een (zomer)verblijf voor rijke stedelingen. De buitenplaats is waarschijnlijk ontworpen door Jacob van Campen en landmeter Pieter Wils. Door de Eerste Engels-Nederlandse Oorlog raakte Du Moulin in de financiële problemen. In 1654 ging hij failliet en werd de buitenplaats verkocht aan Gabriël Marselis. Hij voltooide de bouw en gaf de hofstede de naam Elswout. De buitenplaats is daarna verschillende keren verkocht. De buitenplaats heeft verschillende stijlen gehad, variërend van Hollandse baroktuin tot landschapspark. Het park is vormgegeven met behulp van zandafgravingen. De 18e eeuwse ontwikkeling van een formele tuinstijl naar de Engelse landschapsstijl ziet u terug in het park. De Hollandse barok is terug te vinden in rechte lijnen en vakken, diagonale paden en strakke rijen met bomen. De strakke lijnen verdwenen. De landschapsstijl zijn terug te vinden met de vele beekjes en kronkelende wandelpaden. Rond elke bocht was er een andere kijk op het park en het grote huis.
De landschapsstijl werd door advocaat-fiscaal Mr. Jacob Boreel geïntroduceerd. Hij werd in 1781 eigenaar van Elswout. Hij was een zoon van Jacob Boreel sr., de bewoner van buitenplaats Beeckestijn in Velsen. In deze periode werden ook de gevels van het huis gemoderniseerd.
In 1805 kwam Buitenplaats Elswout in handen van de makelaar en bankier Willem Borski. Het huis en de bijgebouwen werden verbouwd. Het huis kreeg een extra verdieping. De familie Borski was drie generaties lang eigenaar van Elswout. In de 19e eeuw werden het grote huis, de orangerie en modelboerderij ontworpen door Constatijn Muysken. Dit gebeurde in opdracht van de familie Borski. Buitenplaats Elswout bleef tot 1958 eigendom van de familie Borski.
In de Tweede Wereldoorlog was op de Buitenplaats een Duits commando gevestigd. Buitenplaats Elswout werd onderdeel van de Atlantikwall. De Duitsers plaatsten een zendmast op het dak. Deze mast werd met kabels aan de betonnen pijlers, nog steeds aanwezig in de waterpartijen, op zijn plaats gehouden. Het huis was een radiografisch afluistercentrum geworden. Ook was het een locatie voor het Jac. P. Thijsse (Montessori) Lyceum en de tuinbouwschool.
In 1958 werd Buitenplaats Elswout overgedragen aan de gemeente Bloemendaal en in 1970 Staatsbosbeheer beheerder van de buitenplaats. Het landhuis werd tussen 2004 en 2014 door de nieuwe eigenaar gerestaureerd en gerenoveerd. In het pand werden luxe kantoren gevestigd. Buitenplaats Elswout bleef eigendom van Staatsbosbeheer.
Buitenplaats Elswout heeft een oppervlakte van 85 hectare. Buitenplaats Elswout is onderdeel van Nationaal Park Zuid-Kennemerland. In dit gebied liggen meer buitenplaatsen, zoals Duinvliet, Koningshof, Caprera, Middenduin en Duinlust. Tijdens je wandeling over buitenplaats Elswout zie je veel verschillende plant- en diersoorten. In het bos leven eekhoorns, reeën, vleermuizen, boommarters, grote bonte specht, buizerd en bosuil. Ik was er in de herfst en vond hier ongelooflijk veel paddenstoelen. Er schijnen hier meer dan 500! soorten te groeien. Er groeien hier ongeveer 250 verschillende mossen en korstmossen. In het voorjaar groeien en bloeien hier ongeveer 60 soorten stinsenplanten, zoals de krokus, daslook, de narcis en de wilde boshyacint. Ik heb tijdens mijn Trage Tocht Haarlem die ook over Buitenplaats Elswout liep, veel stinsenplanten gezien waaronder de daslook en de Doronicum orientale. Ook tijdens deze wandeling zie ik veel verschillende soorten stinzenplanten, al vond ik de daslook minder uitbundig bloeien dan tijdens mijn Trage Tocht wandeling.
Buitenplaats Elswout en de rest van Nationaal Park Zuid- Kennemerland zijn een Natura2000-gebied. De buitenplaats maakt deel uit van het Europees beschermd natuurnetwerk.
Het poortgebouw en de koetshuizen zijn de oudste gebouwen. Zij dateren uit de 17e eeuw. De vele kleine huisjes en bruggen stammen uit de 19e eeuw, net als de orangerie en het grote huis. Buitenplaats Elswout bestaat voor een groot deel uit boslandschap.
De entree van Buitenplaats Elswout is het Poortgebouw. Dit is een bakstenen gebouw zonder verdieping met een schilddak. Het gebouw bestaat uit een poortvleugel en twee dwarsvleugels. Het gebouw dateert uit de 17e eeuw. In het midden van de poortvleugel bevindt zich een doorrit. Boven de doorgang zie je een gebeeldhouwde gevelsteen met het opschrift ELSWOUT. In het poortgebouw kun je een folder van Staatsbosbeheer meenemen met de wandelroutes. Het gebouw is nu in gebruik als kantoorpond van Staatsbosbeheer. In de rechtervleugel is het loket, de jachtkamer en dienstwoning van de beheerder van het landgoed gevestigd.
Ik besluit om zowel de rode als de blauwe route te lopen. Beide wandelroutes zijn onverharde wandelroutes. Ik begin met de rode wandelroute. Dit is de langste route van 4 kilometer. Direct na de ingang geeft een bordje aan dat ik rechtsaf moet.
Ik begin met de rode wandelroute van 4 kilometer en volg hiervoor onderweg de rode pijlen.
Je hebt hier een mooie zichtlijn op het grote huis. Het grote huis dateert uit 1883 en is ontworpen door Constantijn Muysken. Het huis is deze eeuw afgebouwd en gerestaureerd volgens de originele bouwtekeningen. Het pand is in gebruik als kantoorpand en helaas niet toegankelijk. Voor het grote huis lopen damherten in het hertenkamp.
Het eerste gebouw dat ik passeer is de Zocher prieel. Priëlen werden gebouwd om droog en uit de wind te kunnen zitten tijdens wandelingen over de buitenplaats. De Zocher prieel ligt vlakbij de hertenbaan. Het prieel is gebouwd tussen 1814 en 1846 en ontworpen door J.D. Zocher jr. Dit gebouw en ook de andere gebouwen zijn in het verleden gerestaureerd.
Na het bruggetje staat aan de linkerkant de sluiswachterswoning naast de sluis. Dit huis is volledig aan het zicht onttrokken. In het huis woont de uitbater van de orangerie. De sluis is altijd 15 centimeter hoger dan het hoogste polderpeil. Op deze manier kan er geen water van buiten binnenstromen en is er op het landgoed alleen kwel- en regenwater. In dit schone water leven veel vissen en amfibieën, zoals kikkers en padden.
Tijdens mijn herfstwandeling zijn zowel in de bomen als op de grond en op liggende boomstammen veel paddenstoelen te zien. Nu in de lente groeien er veel stinzenplanten zoals de boshyacinten. Het is hier rustig en ik hoor de vele vogels fluiten. Je mag op deze buitenplaats niet van het pad af om planten of paddenstoelen te fotograferen.
Via een paar mooie bospaden kom ik uit bij de Halali, een jachtbeeld van een jagersjongen met 2 jachthonden. Halali is een groet en roep uit de jacht om aan te geven dat de jacht ten einde is. Johanna Borski kreeg het beeld in 1888 van haar kinderen. Het origineel staat in Oostenrijk in Bad Ischl in de tuin van Keizerin Elisabeth (Sissi).
Ik loop door het bos naar de Fazanterie. In de fazanterie fokten de eigenaren fazanten voor de jacht. Binnen broedden hennen hun eieren uit en in het gedeelte buiten was de ren. Deze fazanterie of het fazantenhuis staat op een onopvallende ietwat donkere plek. Dat het daar zo donker is, komt door de taxusbomen rond het gebouwtje. De fazanterie is een folly. Een folly diende als plek om uit te rusten tijdens een wandeling. Door de hut in een bepaalde stijl uit een ander land te laten bouwen lieten de bewoners zien dat ze bereisd waren en kennis hadden van architectuur waar ook ter wereld. Er staan negen folly’s op Elswout.
De rode route neemt de kortste weg naar een bruggetje, maar ik besluit om te lopen naar de Hermitage. De Hermitage werd gebouwd voor de ‘leukigheid’. Soms woonde hier een kluizenaar. Deze kluizenaar werd door de familie ingehuurd om een boswandeling nog spannender te maken. Het gebouwtje stelt niet veel voor. De Hermitage heeft een glas-in-loodraam met een afbeelding van Robinson Crusoe. Via het een pad voor het gebouw loop ik omhoog. De muren van deze folly zijn versierd met stukken boomstronk. En in de achtermuur zit een deur, welke, niet open gaat.
Ik heb hier een mooi zicht over de weilanden waar tijdens deze wandeling een paar Canadese en grauwe ganzen rondlopen en uitrusten. Het veld heeft een rand van schitterende groene loofbomen en middenin het veld staan een aantal grote bomen met rood-paars blad. Aan de overzijde van het veld zie ik het huis van Landgoed Duinlust liggen. Er zijn meerdere buitenplaatsen in deze omgeving te zien.
Ik kom weer uit bij het punt, een bruggetje, waar ik de rode route vanaf de Fazanterie oppak.
De route loopt een stuk parallel aan de Duinlustweg. Het is ongelooflijk rustig in dit deel. En het is hier deze lentemiddag zo mooi. In de herfst groeiden hier overal paddenstoelen.
Ik passeer de Grote Zwitserse Brug. Beneden staat de Russische hut. Er liggen op Buitenplaats Elswout maar liefst 18 monumentale bruggen. Opvallend zijn de Zwitserse bruggen. Er zijn originele tekeningen van de bruggen teruggevonden die Staatsbosbeheer als referentie gebruikt bij het onderhoud en de restauratie.
Naast de Grote Zwitserse Brug staan mooie lelietjes van dalen.
De Russische hut heeft een rieten kap en het houtwerk is met boomschors belegd.
De wandelroute gaat verder en loopt opnieuw parallel aan de Duinlustweg. Ik loop langs Borski’s boshut.
Via een lang mul zandpad zou ik bij de ijskelder moeten uitkomen. Echter ik heb hem dit rondje niet gezien. Maar ik heb nog een kans tijdens mijn wandeling van de blauwe route.
Via de rode brug kom ik bij de koetshuizen.
In de koetshuizen worden in de toekomst een huiskamer van Elswout gerealiseerd met een startpunt voor rondleidingen, historische informatie, een informatiecentrum over Buitenplaats Elswout en openbare toiletten. Want toiletten en horecagelegenheid missen op dit moment op Buitenplaats Elswout. Achter het koetshuis staan bankjes langs een ‘blinde’ muur waarlangs vijgen groeien. De koetshuizen kunnen (helaas) niet bezocht worden.
Vanaf de laan heb je een mooi zicht op het Grote Huis met de entree, het bordes, de voortuin en de beelden.
Ik loop via de laan terug naar het Poortgebouw. De blauwe wandelroute van 2,5 kilometer begint op hetzelfde punt als de rode wandelroute. Ik volg vanaf nu de blauwe pijlen.
Ik loop tot aan het hertenkamp met zicht op het grote huis. Helaas levert het geen mooie plaatjes op omdat en de zon verkeerd staat en er een auto voor het huis staat die mijn foto verpest. Ik loop langs het hertenkamp.
Aan de rechterkant staat de Orangerie Elswout. Het woord ‘orangerie’ komt van de appeltjes van oranje (sinaasappels). De eigenaren van Buitenplaats Elswout verzamelden exotische planten, zoals bijvoorbeeld sinaasappelbomen, om het landgoed mooier te maken. ’s Zomers stonden deze planten buiten in kuipen. Zodra het kouder werd moesten de planten naar de orangerie om warm en beschut te overwinteren. De Orangerie is nu in gebruik als horecagelegenheid. De orangerie is alleen op zondag geopend. Als ik er loop is er een bruiloft gaande.
Ik loop voorbij de orangerie tot aan het Grote Huis en steek een wit bruggetje over.
Ik loop via een bospad en kom uit op een plek waar ik tijdens het lopen van de rode wandelroute ook gelopen heb. Bij de rode route sloeg ik rechtsaf, nu tijdens de blauwe route sla ik linksaf. Ik loop om het grote grasveld heen. Het veld staat vol met boterbloemen.
Hier staat sinds 1988 de theekoepel met het gekleurde glas ook wel het Eleanoraprieel genoemd. Deze prieel stond ooit op een duintop waar men, onder het genot van een kop thee, uitzicht had op de zandafgravingen.
Ik loop langs het water naar de Kleine Zwitserse brug. Het is hier zo mooi met het water en de bomen.
Omdat het de afgelopen tijd veel geregend heeft, lopen er hele grote slakken rond. Zulke grote huisjesslakken heb ik nog nooit gezien.
De Kleine Zwitserse brug vind ik één van de mooiste plekken van Buitenplaats Elswout. Hier merk je heel duidelijk de hoogteverschillen. Deze hoogteverschillen en ook de waterpartijen ontstonden omdat de eerste eigenaren van Buitenplaats Elswout hun geld verdienden met de verkoop van zand aan omliggende steden. Ze groeven zand af om met het schone duinzand grachten te dempen en steden uit te breiden.
Aan de andere kant van het water loop ik naar het huisje van Ka-buur. Dit lijkt van verre op een huisje, maar het is in werkelijkheid een geschilderd paneel met een rieten kap. Deze prieel is gebouwd aan het begin van de 19e eeuw. Op de folly staat een 19e eeuwse boerenvrouw in de deuropening. Het lijkt of ze de wandelaar een verse kop melk wil aanbieden. Links en rechts is een raam met open luiken en gordijntjes ervoor. Voor de gevel staan twee bankjes met allerlei potten en pannen erop. Dichterbij wordt pas duidelijk hoe het bouwwerk echt in elkaar zit. De folly is gebouwd als herinnering aan de Zandvoorter vissersvrouwen, die dagelijks met de visvangst door het landgoed naar de markt in Haarlem liepen. Hun kleding leek op die van Ka-buur. Ik liep tijdens Onderwijshistorische wandeling van Haarlem naar Zandvoort een deel van deze route.
Deze folly staat vlakbij een leuke wiebelbrug.
Na het passeren van deze leuke brug wandel ik via een mul zandpad terug naar de koetshuizen. Onderweg passeer ik een blauwe brug. Deze brug is afgesloten omdat er later in het jaar werkzaamheden zullen plaatsvinden.
Ook de andere zeven bruggen en de follies worden gerestaureerd. Eind 2023 moesten de restauratiewerkzaamheden klaar zijn. Ik loop verder naar rode brug. Langs dit pad zie ik nu ook de ijskelder. Deze ijskelder is gebouwd tussen 1805 en 1814. De ijskelder is ongeveer acht meter diep met een smalle gang die overgaat in een diepe put. De dikke wanden en aarden laag aan de buitenkant zorgden voor een goede isolatie, zodat ijs lang bewaard kon blijven. In de winter werden blokken ijs uit de waterpartijen gezaagd en in de diepe put opgeslagen. In de zomer hield het ijs voedsel en drank koel.
Vanaf het pad heb ik ook een mooi zicht op het grote huis. De blauwe wandelroute eindigt ook weer bij het koetshuis.
De meest follies dateren van eind 18e-begin 19e eeuw. Er staan 7 follies op de buitenplaats. Ze zijn gebouwd om het landschap op te vrolijken als ’tuinsierraden’. Staatsbosbeheer wil de follies die opvallen in het landschap, in oude luister herstellen. Bij de verschillende follies staan borden om geld te doneren door een QR-code te scannen. Dit kan al vanaf € 1,–. Zo kost de opknapbeurt van de Ka-buur ongeveer € 2500,–. Voor meer informatie en donaties verwijs ik je door naar de website buitenfonds.nl.
Bij de parkeerplaats en fietsenstalling staat de modelboerderij. Dit wordt in de toekomst een restaurant met maximaal 10 B&B-kamers gevestigd.
Naast de parkeerplaats en fietsenstalling staat de oude aardappelkelder. In deze kelder is het verteltheater Theater Elswout gevestigd waar regelmatig voorstellingen worden gegeven.
Staatsbosbeheer die op de buitenplaats een kantoor, werkschuur en opslaglocatie heeft, verhuist in de toekomst vanaf Buitenplaats Elswout naar Duinlusthoek. Alle vrijkomende ruimtes worden ook weer verhuurd.
Op Buitenplaats Elswout zijn 3 wandelroutes uitgezet. Maar je kunt natuurlijk altijd je eigen plan trekken.
De entree tot Buitenplaats Elswout is gratis.
Buitenplaats Elswout is dagelijks geopend van zonsopgang tot zonsondergang. De deuren van Elswout sluiten automatisch bij zonsondergang.
De Orangerie is alleen op zondag geopend. De Orangerie op Buitenplaats Elswout is een mooie plek voor feesten en partijen.
Buitenplaats Elswout is goed bereikbaar per fiets, openbaar vervoer en auto.
Er zijn overnachtingsmogelijkheden in Overveen, Aerdenhout, Heemstede en Vogelenzang. Je vergelijkt hotels en de prijzen via Booking.com.
Wil je niet in een hotel verblijven dan is een huisje via Natuurhuisje in de regio rond Overveen een mogelijkheid.
Je kunt ook gebruik maken van een B&B. Bekijk hier het aanbod van Airbnb.
Buitenplaats Elswout
Elswoutlaan 14
2051 AE Overveen
Bekijk ook: Foto’s van mijn wandeling over Buitenplaats Elswout in Overveen
Heb jij wel eens een wandeling over Buitenplaats Elswout of een andere buitenplaats gemaakt?
Deze blog bevat affiliate links. Als je via deze links iets bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor. Jij betaalt niets extra. Wat een affiliate link inhoudt, vertel ik je in de Disclaimer.
Vind je mijn blogs leuk? Koop dan een kop koffie voor me door op de button hieronder te klikken en ik zorg ervoor dat jij kunt blijven genieten van de reisverhalen en reistips op mijn websites.
Welkom op de website van JTravelBlog. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de website JTravelBlog en ook achter JTravel. Geboren en getogen in het hoge noorden van Nederland, voor mijn studie Toerisme verhuisd naar Breda en daarna vanwege werk verhuisd naar het westen van Nederland. Een plek waar ik tot op heden nog altijd woon.
Ik neem je mee mee op reis naar verre oorden en dichtbij met reisverslagen en informatie over bestemmingen en geef je reisinspiratie en handige reistips. Ga je mee op pad?
Geen reacties
Welkom op de website van JTravelBlog. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de websites JTravelBlog en JTravel.
Mijn foto’s zijn vanaf nu te koop op allerlei materialen in mijn shop bij WerkaandeMuur.nl of op Mijn foto’s bij Werkaandemuur.nl.
PS: Omdat ik sinds het najaar van 2021 werk met de Sony RX10IV en deze camera helaas niet voldoet aan de technische eisen van Werk aan de Muur kan ik geen nieuw werk in mijn webshop laden.
Heb je de wekelijkse aanbiedingen van JTravelBlog al eens bekeken?
Geef een reactie