Nederland | 9 oktober 2022 | Geen reacties
Dit is mijn verslag van etappe 19 van het Westerborkpad van Hanzestad Hattem naar Station Zwolle over een afstand van 7,9 kilometer. Het Westerborkpad is een lange afstandswandeling van Amsterdam Centraal Station naar Kamp Westerbork in Drenthe. Het wandelen van de 30 etappes van het Westerborkpad is voor mij een lange termijnproject. Ik wandel etappe voor etappe.
Veel plezier bij het lezen van en het bekijken van de foto’s in deze blog over etappe 19 van het Westerborkpad.
Inhoudsopgave
Het Westerborkpad is een lange-afstandswandeling van 342 kilometer. Het Westerborkpad bestaat uit 30 etappes. De route begint bij Amsterdam Centraal Station en eindigt bij Herinneringscentrum Kamp Westerbork in Drenthe. De wandelroute loopt zoveel mogelijk in de buurt van het spoor, want dat was de deportatieroute die veel slachtoffers van de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog moesten volgen. De ondertitel van deze route is: Wandelen in het spoor van de Jodenvervolging. Het Westerborkpad is slechts één kant op gemarkeerd. De reden is dat mensen na hun deportatie veelal niet meer terugkwamen. Het is een route langs historische sporen en gedenkplaatsen.
De route van het Westerborkpad is gemarkeerd met wit-rode stickers, met daarin het logo van Kamp Westerbork. De markeringen zie je overal onderweg, vooral op verkeersborden, -palen, maar ook op brugleuningen of op een bankje. Er is vooral gemarkeerd op plekken waar je kunt twijfelen over de juiste route. Onderweg heb ik heel veel van deze stickers gezien. Je kunt ook nog de oude stickers tegenkomen, rood-blauw met het logo van Kamp Westerbork.
Markeringsteken van het Westerborkpad
Ik volg het Lange-Afstand-Wandelpad (LAW) Westerborkpad aan de hand van markeringen onderweg en de route op de website van Wandelnet en sinds de 5e etappe ook via de GPS op mijn telefoon.
Meer over het Westerborkpad lees je in de blogs die al eerder op deze website zijn verschenen.
Ik reis met de bus en trein naar station Zwolle en vanuit Zwolle neem ik de bus naar Hattem. Door problemen op het traject door Flevoland moet ik nu omreizen via de Veluwe en een extra overstap in Amersfoort. Mijn reis duurt hierdoor een half uur langer. Ik ga ook nog eens op een vrijdag in plaats van op een zaterdag zoals ik de afgelopen etappes steeds deed, dit omdat de weersvoorspelling voor de zaterdag slecht is met veel regen.
De busrit vanuit Zwolle naar bushalte Hattem Centrum duurt een kwartier. Aangekomen in Hattem loop ik naar de Dijkpoort. Ik heb thuis tijdens het voorbereiden, alles wat ik wil ik zien in Hattem op een rijtje gezet. En dat vink ik al lopend door deze Hanzestad af. Daarna begin ik met het lopen van de etappe van het Westerborkpad. Ook breng ik voor ik de bijna 8 kilometer lange etappe loop, opnieuw een bezoek aan de twee musea die ik ook in de 18e etappe heb bezocht: het Nederlands Bakkerijmuseum en het Anton Pieckmuseum. De reden: ik was niet tevreden over mijn foto’s en aangezien ik een museumkaart heb en beide musea bij de museumkaart zijn aangesloten, breng ik opnieuw een bezoek aan de musea. Hattem heeft nog een museum, het Voermanmuseum in de Achterstraat 46-48. Dit museum heb ik niet bezocht.
Hattem is een Hanzestad aan de IJssel. In 891 werd het al genoemd. De stad, strategisch van belang voor de hertogen van Gelre, was aangesloten bij het Hanzeverbond. Dat was een samenwerkingsverband van handelaren met als doel uitbreiding en bescherming van de handel. Hattem, Elburg en Harderwijk zijn de drie Hanzesteden op de Veluwe. Het begin van de Hanze begon rond 1150 als rondreizende Duitse kooplieden deel nemen in de handel op de Oostzee. Deze groepen kooplieden werden ‘Hansa’ genoemd. Het doel was om ver van huis vrij en rustig te kunnen handelen. In de 14e en 15e eeuw had het Hanzeverbond wel 150 leden in Duitsland, Nederland, Scandinavië, Polen, Vlaanderen en zelfs Spanje en Portugal. Er werd vooral gehandeld in zout, vis, granen, hout, bier, wijn, laken, bijenwas en pelzen. Hattem is een leuke plaats om een mooie wandeling te maken, te winkelen en of om de drie musea te bezoeken. Het programma ‘Het verhaal van Nederland’ ingesproken door Daan Schuurmans heeft ook aandacht geschonken aan Hattem. De aflevering gaat over de geboorte van de Bataafse Republiek. Hattem heeft eind 18e eeuw een belangrijke rol gehad in het ontstaan van de Bataafse Republiek.
Het Hoge Huis in Hattem
De Ridderhof in Hattem
Nederlands Bakkerijmuseum
Het Nederlands Bakkerijmuseum is een museum over de geschiedenis van de bakkerij. Het museum is verdeeld over vijf verschillende gebouwen. Aan beide kanten van de weg staan twee laatmiddeleeuwse stadsboerderijen die door een tunnel met elkaar zijn verbonden. In de andere gebouwen bevinden zich de bakkerswinkel uit grootmoedertijd, de moderne bakkerij (waar het brood en banket voor de horeca en de winkel van het museum dagelijks vers wordt bereid) en in het pand met rode luikjes bevindt zich een poffertjessalon uit grootmoeders tijd. In het museumtheater laat de bakker zien hoe je diverse broodfiguren maakt. Dit gebeurt met de nodige humor. Leuk om te zien en zeker leuk voor kinderen. Het Bakkerijmuseum is een belevingsmuseum. Je wordt meegenomen in de 150 jaar oude bakkerij, je ziet hier hoe de mensen vroeger leefden en werkten en hoe het leven er in de 19e eeuw als bakker uit zag. Leuk zijn ook de bakkersbenodigdheden voor het maken van speculaas, sinterklaaslekkernijen en chocolade. Voor kinderen is er een speurtocht door het museum. Belangrijk om te weten is dat je vanwege de nog altijd geldende coronamaatregelen een tijdslot moet reserveren.
Entree: Volwassenen: € 9,50 per persoon, kinderen 4 t/m 12 jaar: € 8,–, kinderen t/m 3 jaar: gratis. 65+ € 8,50 per persoon. Museumkaarthouders: gratis. (Prijzen zijn van 2022).
Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur. Zondag en maandag gesloten. De bakkerswinkel is op elke zaterdag geopend van 07.30-12.00 uur.
Adres: Kerkhofstraat 13, 8051 GG Hattem.
Website: Nederlands Bakkerijmuseum
Nederlands Bakkerijmuseum in Hattem
Anton Pieck Museum
Waarschijnlijk zegt je de naam Anton Pieck wel iets, maar de jongeren onder mijn lezers zullen deze naam misschien niet kennen. Maar als ik je vertel dat Anton Pieck bekend als ontwerper van het sprookjesbos van de Efteling gaat er wellicht een lampje branden. Daarnaast is hij bekend van kalenderplaten en van boekillustraties. Anton Pieck beheerste ook veel grafische technieken. In het Anton Pieck Museum zie je wie Anton Pieck was en waarom zijn werk behoort tot het Nederlands kunsthistorisch erfgoed. In het Anton Pieck Museum zijn 3 tentoonstellingen: een permanente expositie en twee tijdelijke exposities. Toen ik er was, waren dit de exposities Hans en Grietje en het Atelier met Loes Riphagen. In de permanente expositie zie je de originele werkhoek van Anton Pieck met zijn middeleeuwse stoel, de tafel uit zijn ouderlijk huis, zijn boekenkast en zijn tekenmateriaal en allerhande attributen en snuisterijen waarmee hij zich graag omringd zag, liggen op tafel klaar om gebruikt te worden. Aan de muren hangen bekende illustraties in de herkenbare ‘Anton Pieck-stijl’ en de verzameling olieverven, kalenderplaten, grafische kunstwerken, kwartierschetsen en reistekeningen. Beneden staat de originele etspers van Anton Pieck waar hij jarenlang zijn etsen, gravures en droge naalden afdrukte.
Entree: Volwassenen: € 9,50 per persoon, kinderen 4 t/m 12 jaar: € 3,50, kinderen t/m 3 jaar: gratis. 65+ € 8,50 per persoon. Museumkaarthouders: gratis. (Prijzen zijn van 2022).
Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur. Zondag van 13.00-17.00 uur. Maandag gesloten, m.u.v. schoolvakanties.
Adres: Noordwal 31, 8051 ES Hattem.
Website: Anton Pieck Museum
Anton Pieck Museum in Hattem
Er zijn een paar aparte blogs over Hattem, het Nederlands Bakkerijmuseum en het Anton Pieck Museum verschenen.
Vanaf het Anton Pieck Museum loop ik naar het beginpunt van deze 7,9 kilometer etappe naar Station Zwolle. Ik sta op de kruising bij de Achterstraat. In de Achterstraat liggen op twee plekken Stolpersteine: bij nr. 37a liggen 4 Stolpersteine voor Michel, Betje, Abraham en Andries Klatser en aan de overkant bij nr. 24 aan de linkerkant liggen 3 struikelstenen voor Mozes, Betje en Salomon van Gelderen.
Stolpersteine/Struikelstenen en de Joodse Synagoge in Hattem
Lees meer: Stolpersteine / Struikelstenen
Op de kaart hieronder staan de plekken met Stolpersteine/struikelstenen ingetekend. Ook zijn er links toegevoegd van drie websites waar je informatie over de betreffende struikelstenen kunt vinden: TracesofWar en Stolpersteine App.
Aan de Achterstraat 33 bevindt zich de Synagoge van Hattem. De Joodse gemeente van Hattem bestond al vanaf de 18e eeuw maar was in 1790 zo gekrompen dat de synagoge niet meer werd gebruikt. Een minjan, het minimaal benodigde tiental mannen voor een dienst, kon niet langer bijeengebracht worden. Pas in 1887 was er in Hattem formeel weer sprake van een Joodse gemeente die bijeen kwam in een nieuwe synagoge aan de Achterstraat. Van de Hattemse Joodse gemeenschap overleefden slechts zeven personen de Tweede Wereldoorlog. Ze hebben dit aan het onderduiken te danken. Ter nagedachtenis aan de slachtoffers zijn de namen aangebracht op de gevel van de synagoge. De synagoge is, helaas, niet te bezoeken, omdat het gebouw een andere functie heeft.
Ik sla linksaf de Kruisstraat in, langs de Dijkpoort en loop dan de Noordwal op, de straat waar het Anton Pieck Museum gevestigd is.
Halverwege de Noordwal steek ik een bruggetje over en loop zo het oude centrum van Hattem uit.
Molen De Fortuin in Hattem
Ik loop via de Kleine Gracht en langs een school en via de Hof van Blom naar de Hollewand. Deze straat loop ik uit tot aan een paar bruggetjes. Deze steek ik over en dan ben ik Hattem daadwerkelijk uit. Ik loop via een grindpad van de Geldersedijk langs een oorlogsmonument aan deze dijk. Dit monument herdenkt 6 personen die hier op 4 april 1945 door de Duitsers geëxecuteerd zijn.
Oorlogsmonument aan de Geldersedijk buiten Hattem
Ik loop verder via het grindpad tot ik niet verder kan en klim een trappetje op. Ik vervolg mijn weg via het fietspad langs de Geldersedijk.
Vlak voor de spoorbrug loop ik langs een van de 3 brugkazematten / rivierkazematten. In dit geval is het Rivierkazemat Zwolle Zuid. De andere kazematten zijn Zwolle Noord en Zwolle Midden. De drie kazematten maakten deel uit van de IJssellinie tijdens de Duitse inval in 1940.
Kazemat Zwolle-Zuid buiten Hattem
Om aan de overkant van de IJssel en in de provincie Overijssel te komen steek ik de rode spoorbrug over. Een eindje verderop liggen nog twee bruggen, de IJsselbrug om Zwolle in en uit te komen en daarachter de brug die deel uitmaakt van snelweg A28. Ik was eerder op de dag al met de bus via de IJsselbrug naar Hattem gereden. Het is een lange oversteek van ongeveer een kilometer. Volgens het kaartje in mijn boekje zou halverwege deze brug het eindpunt van het evacuatietransport op 10 mei 1940 moeten zijn. Maar de tekst in het boekje zegt iets anders nl. in de buurt van het Engelse Werk, een park dat ik nog zal doorkruisen. Het is druk op de brug met scholieren die vanuit Zwolle naar de overkant fietsen. Af en toe raast er een trein langs. Ik heb meer oog voor de andere kant van de brug, want daar ligt de IJssel met een eiland en natuur.
Spoorbrug over de IJssel
Uitzicht vanaf de spoorbrug over de IJssel
Aan de andere kant van de spoorbrug loop ik een scherpe bocht naar rechts en loop ik onder het spoor door. Daar heb ik mooi zicht op de andere bruggen en ligt een mooie stuk natuur: park Het Engelse Werk.
Het Engelse Werk is het best bezochte en oudste park van Zwolle. Het park is vanaf de eerste helft van de 19e eeuw aangelegd op voormalige vestingwerken. Het park is een rijksmonument. In 1828 begon men er met de aanleg van een wandelplaats. Vroeger had het de naam Het Nieuwe Werk, dat werd veranderd in de naam Engelse Werk. Dit vanwege de toepassing van de Engelse landschapsstijl in het park. In het park zijn her en der nog delen van de voormalige vestingwerken te zien. In het park Het Engelse Werk bevindt zich een monument voor 6 personen die hier op 3 oktober 1944 gefusilleerd zijn. Dit monument ligt verscholen op een veldje achter Restaurant het Engelse Werk.
Oorlogsmonument in Park Het Engelse Werk in Zwolle
Na mijn bezoek aan het oorlogsmonument vervolg ik mijn weg. Ik loop het park uit. Tussen het park en de Katerveerse sluizen heb ik een mooi zicht op de drie bruggen over de IJssel.
Brug over de IJssel
Tussen twee mooie witte huizen door loop ik naar de ophaalbruggen bij de Katerveersluizen. Deze sluizen liggen op de plek waar de Willemsvaart en de IJssel samenkomen. De Willemsvaart was de verbinding met de stad en de IJssel waar ze in Zwolle eeuwen op gewacht hadden. De Katerveersluizen zijn een combinatie van een vestingwerk en een waterbouwkundig werk. Het sluizencomplex maakt onderdeel uit van een schans die behoort tot de in 1598 aangelegde Zwolse linies. In de kleine sluis geeft een steen aan dat deze sluis gebouwd is tussen 1818-1819. De doorvaarbreedte is ongeveer 6 meter. Over de sluis bevindt zich een enkele ophaalbrug uit 1873. De grote sluis heeft een doorvaarbreedte van ongeveer 12 meter met daarover een dubbele ophaalbrug uit 1873. De bruggen zijn gemaakt van geconstrueerd ijzer. Beide sluizen hebben fraaie binnensluisdeuren in de landhoofden. Een mooi sluizencomplex.
Brug bij de Katerveersluizen in Zwolle
De Katerveersluizen in Zwolle
Ik steek beide bruggen over en loop een mooie lange laan met mooie bomen, de Oude Veerweg, door. Aan het eind van deze weg liggen twee bruggen: de Spoolderbergbrug en de Thijssenbrug. Voor het viaduct loop ik via het Vijverbergpad onder het viaduct door Zwolle in.
De Spoolderbergbrug in Zwolle
Aan de andere kant van het viaduct volg ik de weg naar het centrum. Dit is de Veerallee. Ik maak even een zijsprong omdat ik via de Oranje Nassaulaan naar de Koningin Sophiastraat loop. Deze straat is verdeeld in twee delen. Voor de Stolpersteine van Georg, Johanna en Helmut Deutschkron en Helene Lion bij huisnr. 36 moet je in het linkerdeel van de Koningin Sophiastraat zijn.
Stolpersteine/Struikelstenen in Zwolle
Na mijn bezoek aan de Koningin Sophiastraat loop ik terug naar de Veerallee. Bij huisnummer 30 (is nu Delta Wonen) maak ik een korte stop. Want hier staat het gebouw van het gymnasium Celeanum dat herinnert aan het feit dat op 2 en 3 oktober 1942 de Joodse werkkampen in Nederland werden ontruimd. Behalve de Joodse dwangarbeiders werden, onder de noemer ‘gezinshereniging’, ook hun gezinnen naar kamp Westerbork overgebracht. Om die reden diende een grote groep Joodse vrouwen, kinderen en een groep achtergebleven mannen uit Zwolle zich te melden in het gymlokaal van het gymnasium Celeanum aan de Veerallee. Vanuit dit gebouw zijn ze op 3 oktober 1942 naar het station gebracht, vanwaar de trein naar kamp Westerbork vertrok. De meerderheid zou na korte tijd doorgestuurd worden naar Auschwitz.
Het gymnasium Celeanum in Zwolle
Het kunstwerk ‘Rozenboom’ van Iris le Rütte werd ter nagedachtenis aan de Jodenvervolging opgericht in de tuin van het voormalige gymnasium. Onder het kunstwerk staat een bordje met de tekst ‘Vruchten en bloemen dragen op elke grond waar men geplant is, zou dat niet de bedoeling zijn?’ De tekst komt uit het dagboek van Etty Hillesum, geschreven op 2 december 1942. In haar dagboek verwoordde Etty Hillesum haar persoonlijke, innerlijke ontwikkeling te midden van de turbulentie van de Tweede Wereldoorlog en de absurditeiten van de holocaust. Zij werd in 1943 in concentratiekamp Auschwitz vermoord. Daarna werd haar dagboek, na die van Anne Frank, het bekendste dagboek uit de Tweede Wereldoorlog.
Het kunstwerk ‘Rozenboom’ van Iris le Rütte voor het gymnasium Celeanum in Zwolle
Ik loop verder en steek bij de Koningin Wilhelminalaan de straat over en loop verder aan de andere kant van het water naar de spoorwegovergang. Net na deze spoorwegovergang sla ik bij de verkeerslichten rechtsaf, de Westerlaan in. Hier liggen op nr. 44 (voor Jozef en Hendrina de Groot) en nr. 16 Stolpersteine (voor Abraham en Theodora Hekscher). Ik vind ze niet, maar ik hoor van een buurtbewoonster dat de straat opengebroken was vanwege het plaatsen van nieuwe riolering. Waarschijnlijk zijn de Stolpersteine (nog) niet teruggeplaatst. Het was haar nog niet opgevallen, maar ze zou er achter aan gaan, vertelde ze me.
Aan het eind van de straat kom ik uit bij het Station van Zwolle. Voor het station staat een beeld van Johan Rudolph Thorbecke. Hij wordt als de grondlegger van het parlementarisme in Nederland beschouwd. Het beeld staat hier in Zwolle omdat hij in 1798 in Zwolle is geboren.
Vanaf Station Zwolle reis ik met de trein naar huis.
Station Zwolle
Als ik in de trein vanuit Zwolle naar mijn woonplaats zit, denk ik na over dat wat ik vandaag, tijdens etappe 19 van het Westerborkpad, gezien heb. Dit is een mooie korte etappe, waardoor er tijd overblijft om Hattem te bekijken. Veel andere lopers vinden deze en ook de vorige etappe tussen Station Wezep en Hattem te kort en maken er één lange etappe van tussen Wezep en Zwolle. Ik heb dat ook nu expres niet gedaan omdat ik in Hattem twee musea wilde bezoeken: het Anton Pieck Museum en het Nederlands Bakkerijmuseum. Onderweg waren er meer mooie dingen te zien, zoals het centrum van Hanzestad Hattem met zijn oude gebouwen en synagoge, de Spoorbrug, de Katerveersluizen en het park Het Engelse Werk. Kortom genoeg gezien deze korte 19e etappe.
Nederlands Bakkerijmuseum in Hattem
Anton Pieck Museum in Hattem
De volledige route van het Westerborkpad staat ook op de website van Wandelnet of als je liever een boekje in handen hebt:
Etappe 19 van het Westerborkpad loopt van Hanzestad Hattem naar Station Zwolle. De afstand van etappe 19 van het Westerborkpad is 7,9 kilometer.
Sinds begin september 2022 rijden er geen rechtstreekse treinen tussen Station Schiphol en Zwolle. Dit vanwege problemen bij Dronten door een stroomstoring. Deze stroomstoring heeft heel veel schade toegebracht aan o.a. de bovenleiding dat het treinverkeer in elk geval t/m half december 2022 platligt. Dus zit er niets anders op om via Amersfoort te reizen. Nadeel is een overstap en wachttijd in Amersfoort. Daardoor duurt de reis een half uur langer.
Vanaf Station Zwolle reis ik met Keolis bus 203 naar bushalte Hattem Centrum, een rit van een kwartier.
De terugreis gaat vanaf Station Zwolle via Amersfoort naar Schiphol en vandaar met de bus naar huis.
De bus tussen Zwolle en Hattem
In Hattem heb je heel veel keuze in horecagelegenheden. Aan de rand van het centrum van Hattem bevindt zich een Boni Supermarkt.
Onderweg loop je langs restaurant Engelse Werk in het park Engelse Werk aan de IJssel.
Ook in Zwolle zijn rond het station genoeg horecagelegenheden.
In Hattem zijn een paar accommodaties waar je kunt overnachten. De meeste accommodaties in Hattem liggen buiten het centrum. Aparthotel Hattem aan de Ridderstraat is het enige hotel in de binnenstad. In Zwolle zijn genoeg accommodaties te vinden waar je kunt overnachten.
Onderweg zijn er ook genoeg natuurhuisjes in Hattem en Zwolle en omgeving te boeken waar je in de natuur kunt uitrusten van je wandeling.
Onderweg kun je natuurlijk ook in B&B’s overnachten.
Heb jij wel eens een etappe van het Westerborkpad gelopen? Wat vond je er van? Heb je een andere aanbeveling voor een lange-afstandswandeling?
Deze blog bevat affiliate links. Als je via deze links iets bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor. Jij betaalt niets extra. Wat een affiliate link inhoudt, vertel ik je in de Disclaimer.
Vind je mijn blogs leuk? Koop dan een kop koffie voor me door op de button hieronder te klikken en ik zorg ervoor dat jij kunt blijven genieten van de reisverhalen en reistips op mijn websites.
Welkom op de website van JTravelBlog. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de website JTravelBlog en ook achter JTravel. Geboren en getogen in het hoge noorden van Nederland, voor mijn studie Toerisme verhuisd naar Breda en daarna vanwege werk verhuisd naar het westen van Nederland. Een plek waar ik tot op heden nog altijd woon.
Ik neem je mee mee op reis naar verre oorden en dichtbij met reisverslagen en informatie over bestemmingen en geef je reisinspiratie en handige reistips. Ga je mee op pad?
Geen reacties
Welkom op de website van JTravelBlog. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de websites JTravelBlog en JTravel.
Mijn foto’s zijn vanaf nu te koop op allerlei materialen in mijn shop bij WerkaandeMuur.nl of op Mijn foto’s bij Werkaandemuur.nl.
PS: Omdat ik sinds het najaar van 2021 werk met de Sony RX10IV en deze camera helaas niet voldoet aan de technische eisen van Werk aan de Muur kan ik geen nieuw werk in mijn webshop laden.
Heb je de wekelijkse aanbiedingen van JTravelBlog al eens bekeken?
Geef een reactie