Nederland | 26 juli 2020 | Geen reacties
Ik bracht een bezoek aan de Zaanse Schans in Zaandam. Ik was voor even toerist in eigen land. De Zaanse Schans is zo’n typisch Nederlandse plek waar veel buitenlandse toeristen komen en waar Nederlanders in de minderheid zijn. Dit jaar is het door de coronapandemie anders dan voorgaande jaren. In 2020 geen Chinezen en Japanners die snel een excursie naar de Zaanse Schans maken en geen hordes toeristen die op de parkeerplaatsen voor het Zaans Museum uit de bus stromen en niet weten hoe snel ze met hun selfiestick de buurt onveilig moeten maken.
Nee, dit jaar veel Nederlanders die in eigen land blijven en hun eigen land ontdekken en zoiets hebben, hoe mooi is Nederland. Nu, heel mooi dus.
In deze blog neem ik je mee langs alle bezienswaardigheden, zoals de molens, musea, ambachten en winkels van de Zaanse Schans. Ik waan me in een tijd waar oude ambachten uitgeoefend worden, zoals weven en klompenmaken en waar alles met de hand in plaats van dure machines gemaakt werd.
Ik zou zeggen, pak de trein, fiets of auto, rijd naar de Zaanstreek en dompel je op de Zaanse Schans onder in een stuk Nederlandse geschiedenis en nostalgie en typisch Hollandse molens.
De Zaanse Schans is een openluchtmuseum in Zaandam en ligt ongeveer 20 kilometer van Amsterdam. De Zaanse Schans is historisch Nederland erfgoed uit de Zaanstreek. Je vindt hier veel oude molens, monumenten en huizen die in oude luister zijn hersteld. De Zaanse Schans brengt je terug naar de 17e en 18e eeuw. De molens, ambachten, huizen en musea geven een kijkje in het leven uit die tijd. De geschiedenis uit de Zaanstreek komt tot leven in de Zaanse Schans.
De naam Zaanse Schans wordt ontleend aan een aarden schans. Dit is een militair verdedigingswerk uit de Tachtigjarige Oorlog (de opstand tegen de Spaanse overheersing). Er was een schans die nooit door de Spanjaarden is veroverd, de Kalver-Schans, aan de overkant van de doorgaande weg. Er lagen in de Zaanstreek ongeveer 13 van dit soort schansen, waarvan nu niets meer is te zien.
In de Zaanstreek stonden veel molens. Dit heeft te maken met het vlakke landschap, de ligging ten opzichte van Amsterdam en de goede vaarwegen. Zaandam werd één van de grootste houthavens ter wereld. De houtmolens verwerkten het vele hout. De huizen in de streek werden van het hout gemaakt. De scheepsbouw, zeilweverijen, traankokerijen en smederijen waren belangrijk voor de Zaanstreek.
De reden dat we nu de Zaanse Schans kunnen bezoeken is omdat steeds meer bewoners van de Zaanstreek vlak na de Tweede Wereldoorlog bang waren dat dit typerende Nederlandse erfgoed verloren zou gaan. De Zaanse Schans was een veilige plek creëren voor de met sloop bedreigde gebouwen, om het cultureel en industrieel erfgoed van de Zaanstreek te bewaren. Een veilige ‘schans’ om een bijzondere erfenis te beschermen en te behouden. Er werd gekozen om een reservaat voor de traditionele Zaanse houtbouw in te richten met oude molens, koopmanshuizen, pakhuizen en werkplaatsen. In 1972 werd de Zaanse Schans officieel geopend.
De houten huizen die je hier op de Zaanse Schans ziet, komen uit andere delen van de Zaanstreek en zijn speciaal voor dit openluchtmuseum bij elkaar gezet om je een idee te geven hoe de dorpen in dit gebied er in de 18e eeuw uitzagen en hoe de mensen hier leefden en werkten. Een deel van de huizen op de Zaanse Schans wordt nog altijd bewoond en is (helaas) niet te bezichtigen.
Waarom zijn alle huizen en molens groen? Groen was vroeger een goedkopere kleur dan rood. Er moest eenheid komen en in de Victoriaanse tijd werd bepaald dat in de Zaanstreek de kleur groen overheerst.
Inhoudsopgave
De Zaanse Schans staat bekend om zijn molens. In totaal staan er 10 molens op de Zaanse Schans, waarvan 8 aan het water en twee kleinere tussen de andere gebouwen.
Ik heb de molens niet van binnen bekeken, dit omdat het beklimmen € 5,– per molen kostte en de Zaanse Schans Card en de Museumkaart niet geldig waren.
Specerijmolen de Huisman is een mosterdmolen uit 1756 waar de Zaanse mosterd werd gemaakt. Deze molen werd oorspronkelijk gebruikt voor het maken van snuiftabak. De molen is gebouwd uit delen van verschillende molens en pakhuizen. In de buurt van De Huisman stond de molen Indies Welvaren. Hier werden specerijen gemalen voor bijv. koekjesfabriek Verkade. In 1955 kwam molen De Huisman naar de Zaanse Schans en ook het interieur van de Indies Welvaren werd hier geplaatst. Na een restauratie in 2011 werd De Huisman een specerijmolen.
In de winkel kun je de originele Zaanse mosterd kopen.
Nr. 1 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 23, 1509 BT Zaandam
Entree: volwassenen: € 5,– per persoon, kinderen 4 t/m 17 jaar: € 2,50 per persoon, kinderen t/m 3 jaar: gratis. Gezinskaart € 12,50 (2 volwassenen en 2 kinderen).
Openingstijden: dagelijks van 10.00-17.00 uur. Vanwege de coronamaatregelen is alleen de winkel geopend.
Website: www.zaanschemolen.nl
Deze houtzaagmolen werd in 1869 in Koog aan de Zaan gebouwd. Het is de laatste paltrokmolen die in de Zaanstreek werd gebouwd. Een paltrokmolen heeft aan 3 kanten een open werkvloer en een donker, geteerd, molenlijf. Bij het ronddraaien van de molen in de richting van de wind (kruien) wordt de molen in zijn geheel over een rolring rondgedraaid. Hij draait met het hele lijf op de wind. De paltrok wordt ook wel onderkruier genoemd. Deze molen staat vanaf 1963 op de Zaanse Schans.
Nr. 2 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 27, 1509 BT Zaandam
Entree: deze molen is niet geopend voor het publiek.
Website: www.zaanschemolen.nl
In verfmolen ‘De Kat’ worden grondstoffen tot pigmenten voor de ambachtelijke productie van verf verwerkt. De verf en pigmenten worden geleverd aan kunstenaars en restaurateurs over de hele wereld. Het recept komt van niemand anders dan Rembrandt van Rijn. Deze verfmolen is de enige overgebleven verfmolen in de Zaanstreek. Deze molen werd in 1646 gebouwd. In de molen worden demonstraties gegeven. Verfmolen De Kat is de drukstbezochtste molen van Nederland.
Nr. 3 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 29, 1509 BT Zaandam
Entree: volwassenen: € 5,– per persoon, kinderen 4 t/m 17 jaar: € 2,50 per persoon, kinderen t/m 3 jaar: gratis. Gezinskaart € 12,50 (2 volwassenen en 2 kinderen).
Openingstijden: dagelijks van 09.00-16.00 uur.
Website: www.zaanschemolen.nl en www.verfmolendekat.com
Oliemolen De Zoeker staat sinds 1968 op de Zaanse Schans. Dit is de enige windmolen ter wereld waar nog dagelijks op oorspronkelijke manier olie uit zaden en pinda’s wordt geslagen. De molenaar en zijn gezin wonen in de molenschuur naast de molen. Vroeger was dit een poldermolen en verfmolen en sinds 1901 een oliemolen. Het is een achtkante bovenkruier. In 1968 werd deze molen op spectaculaire wijze verhuisd naar de Zaanse Schans. Door het dorp en over de bovenleidingen van het spoor. De molen stamt uit de 17e eeuw.
Nr. 4 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 31, 1509 BT Zaandam
Entree: volwassenen: € 5,– per persoon, kinderen 4 t/m 17 jaar: € 2,50 per persoon, kinderen t/m 3 jaar: gratis. Gezinskaart € 12,50 (2 volwassenen en 2 kinderen).
Openingstijden: in juli en augustus de hele week gehele week geopend. Van maart tot 1 november: zondag t/m vrijdag van 9.30-16.30 uur. Vanwege de coronamaatregelen is deze molen op het moment gesloten.
Website: www.zaanschemolen.nl
Houtzaagmolen Het Jonge Schaap is een zeskante, bovenkruier. Een unieke vorm voor een molen. Deze molen is gebouwd in 1680. In 2007 werd deze molen op de Zaanse Schans herbouwd, gebruik makend van de bouwmethoden uit de 17e eeuw. Nu is het in gebruik als houtzagerij en de houtverkoop (vooral eiken, iep en grenen) is de belangrijkste bron van inkomsten voor de molenaar. Deze molen is ook toegankelijk voor mindervaliden.
Nr. 5 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 31a, 1509 BT Zaandam
Entree: volwassenen: € 5,– per persoon, kinderen 4 t/m 17 jaar: € 2,50 per persoon, kinderen t/m 3 jaar: gratis. Gezinskaart € 12,50 (2 volwassenen en 2 kinderen).
Openingstijden: dagelijks van 09.30-16.30 uur.
Website: www.zaanschemolen.nl
Oliemolen De Os is in 1663 gebouwd. De kap, wieken en de stelling zijn in 1916 verwijderd. De rest van de molen is intact gebleven. De molen heeft sinds 1916 op een dieselmotor zijn werk gedaan. Dit is de markering van de overgang van wind naar andere krachtbronnen. De eigenaar heeft ook de poldermolen De Hadel en oliemolen De Ooievaar in zijn beheer.
Nr. 6 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 33-35, 1509 BT Zaandam
Entree: deze molen is niet geopend voor het publiek.
De bouw van wipmolen Het Klaverblad is een particulier initiatief van Ru Pos. Hij kocht in 1973 het stukje buitendijks land, waar vroeger pakhuis Kromo stond. Hij bouwde hier een schuur en een bijgebouw. Deze houtzaagmolen bouwde hij tussen 2000 en 2005. Het is een wipmolen. De naam van de molen, het Klaverblad en het logo, een klavertje vier, verwijst naar de vier dochters van de eigenaar.
Nr. 7 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 37, 1509 BT Zaandam
Openingstijden: deze molen is gesloten voor het publiek.
Website: www.molenhetklaverblad.nl
Deze oliemolen is in 1693 gebouwd op de plek waar de molen nog altijd staat. De Bonte Hen is een achtkante bovenkruier met een plateau rond de molen. In de jaren zeventig van de vorige eeuw is deze molen gerestaureerd en ingericht met belangrijke onderdelen, zoals een kantstenen, vuisters en stampers. Gereedschappen die het weer mogelijk maakten om olie te produceren in de molen. De Bonte Hen heeft in het verleden meerdere blikseminslagen overleefd.
Nr. 8 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 39, 1509 BT Zaandam
Entree: volwassenen: € 5,– per persoon, kinderen 4 t/m 17 jaar: € 2,50 per persoon, kinderen t/m 3 jaar: gratis. Gezinskaart € 12,50 (2 volwassenen en 2 kinderen).
Openingstijden: dagelijks van 10.30-17.30 uur.
Website: www.zaanschemolen.nl
Op de Zaanse Schans staan nog twee minimolens.
Bij nr. 3 en 5 op de kaart
Weidemolen de Hadel staat aan het Zeilenmakerspad. Deze molen dateert uit de 19e eeuw en bemaalde de polder. Met de molenwieken wordt een scheprad aangedreven om het water te bewegen. Deze molen stond vroeger in Midwoud.
De Windhond is een biksteenmolen. Deze molen heeft negen stampers en een slijpsteen. Deze molens stonden overal op boerenerven of op schuren. Deze molen staat bij het Jisperhuisje.
Buiten de Zaanse Schans staan nog twee molens: Meelmolen De Bleeke Dood waar je langs loopt als je vanaf het station naar de Zaanse Schans loopt en Oliemolen de Ooievaar aan de overkant van de brug over de Zaan aan de andere kant van de grote weg die langs de Zaanse Schans loopt. De Ooievaar staat naast de fabriek van Duyvis. Molen de Bleeke Dood is de oudste stellingmolen van Nederland. Deze molen was tot halverwege de 19e eeuw de dorpsmolen van Zaandijk waar lokale bakkers hun tarwe moesten laten malen tot broodmeel.
Nr. 9 + 10 op de kaart
In het Wevershuisje zie je alles over zeildoekweven. In het huisje woonden in de 18e eeuw twee gezinnen en er stonden vijf weefgetouwen. Je ziet hier nog de weefgetouwen en ook de oude bedstedes. In het bijbehorende winkeltje kun je cadeauartikelen en gebruiksvoorwerpen van textiel kopen. Het ambacht van thuisweven wordt hier gedemonstreerd.
Nr. 1 op de kaart
Adres: Zeilenmakerspad 8, 1509 BZ Zaandam
Entree: volwassenen: € 2,– per persoon, kinderen 4 t/m 17 jaar € 1,– per persoon, kinderen t/m 3 jaar: gratis. Gratis toegankelijk met je museumkaart of Zaanse Schans Card.
Openingstijden: dagelijks van 11.00-18.00 uur.
Website: www.zaansmuseum.nl
In de klompenmakerij zie je hoe klompen worden gemaakt. Hier worden demonstraties gegeven van het maken van klompen en je ziet hoe men van een blok hout een klomp maakt.
In het klompenmuseum zie je antieke klompen met veel bijzondere exemplaren, zoals bruidsklompen, een diamanten klomp met Swarovski kristallen, schaatsklompen en Hindelooper kerkklompen uit 1675.
Het pakhuis waarin het museum en de klompenmakerij zijn gevestigd dateert uit 1750 en was vroeger een opslagplaats voor snuiftabak en graan.
In de klompenmakerij is ook een grote winkel gevestigd waar je klompen in alle kleuren en maten om echt te dragen, miniatuurklompjes, klomppantoffels, sleutelhangers en spaarpotten en andere typisch Hollandse souvenirs kunt kopen.
Nr. 2 op de kaart
Adres: Kraaienest 4, 1509 AZ Zaandam
Entree: gratis.
Openingstijden: dagelijks van 09.00-17.00 uur.
Website: www.woodenshoes.nl
Het Jisperhuisje is een eenvoudig vissershuisje uit het plaatsje Jisp. Hier ervaar je hoe het huishouden rond 1850 in elkaar stak. Hier kun je normaal gesproken op de foto gaan in Zaanse Streekdracht voor de schouw of in de bedstede. Toen ik er in juli 2020 was, was het Jisperhuisje vanwege de coronamaatregelen, helaas, gesloten.
Nr. 3 op de kaart
Adres: Kraaienpad 4, 1509 AX Zaandam
Entree: gratis.
Openingstijden: gesloten.
Website: www.zaansmuseum.nl
In Kuiperij Tiemstra wordt het ambacht van kuipen en vaten maken gedemonstreerd. Deze vaten deden dienst als verpakkingsmateriaal voor boter, melk, azijn, olie, vis, jenever, bier, wijn, groente en vruchten. De Kuiperij is een compleet ingerichte werkplaats van vatenhandel S.R. Tiemstra & Zonen uit Oostzaan. De loods waarin de kuiperij is gevestigd staat sinds 1967 op de Zaanse Schans. Ik ben niet binnen geweest, het was, toen ik bij de Kuiperij liep, druk in dit deel van de Zaanse Schans.
Nr. 4 op de kaart
Adres: De Kwakels 2, 1509 BX Zaandam
Entree: volwassenen: € 2,– per persoon, kinderen 4 t/m 17 jaar € 1,– per persoon, kinderen t/m 3 jaar: gratis. Gratis toegankelijk met je museumkaart of Zaanse Schans Card.
Openingstijden: dagelijks van 11.00-18.00 uur.
Website: www.zaansmuseum.nl
Say cheese. Hier kun je heerlijke kazen proeven. Van een simpele komijnekaas tot geitenkaas en van schapenkaas tot lavendelkaas. De boerderij is in het bezit van Henri Willig. Misschien wel bekend van zijn talrijke kaaswinkels in Amsterdam.
De Catharina Hoeve is een replica van een Oostzaanse boerderij die in 1987 bij het 100-jarig bestaan van Albert Heijn aan de Zaanse Schans is geschonken. Het gebouw is een gemeentelijk monument.
Hier kom je alles te weten over kaas. Dagelijks wordt er door de medewerkers in klederdracht uitleg gegeven over de verschillende soorten kaas, je kunt de kazen proeven. Tijdens de demonstraties krijg je uitleg over het hele productieproces van kaasmaken. Van het melken van de geiten, schapen en koeien, tot het mengen van de melk met stremsel en zuursel tot het scheiden van de wrongel en de wei en het toevoegen van kruiden tot het persen in de kaasvorm en het aanbrengen van het kaasmerk tot aan het pekelen met water en zuiver zout, tot het drogen van de kazen op de kaasplanken en het rijpingsproces.
Natuurlijk zijn de kazen te koop in de boerderijwinkel. Daarnaast kun je hier ook souvenirs en andere typisch Hollandse producten, zoals de typische stroopwafels, kopen.
Nr. 5 op de kaart
Adres: Zeilenmakerspad 5, 1509 BZ Zaandam
Entree: gratis.
Openingstijden: dagelijks van 10.00-17.00 uur.
Website: www.cheesefarms.com
Hier kom je te weten hoe je chocolade van cacaobonen maakt en waarom de Zaanstreek naar cacao ruikt. Er worden demonstraties gegeven van chocolade maken volgens 18e eeuwse technieken. In de winkel zijn veel producten van chocolade met allerlei smaken te koop. Je kunt hier een workshop chocolade of drop maken volgen.
Nr. 6 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 25, 1509 BT Zaandam
Entree: gratis.
Openingstijden: dagelijks van 10.00-17.00 uur.
Website: www.cacaolab.eu
De tinnegieterij is als je lopend vanaf het station komt, het eerste gebouw op de Zaanse Schans dat je ziet. De Tinkoepel staat achter in de Franse Tuin met zonnewijzer.
Hier wordt dagelijks het oude ambacht van tingieten gedemonstreerd. De Tinkoepel is één van de laatste tingieterijen in Nederland. Alles wat je hier ziet wordt nog met de hand in authentieke bronzen mallen gegoten.
Het gebouw was oorspronkelijk een 18e eeuwse theekoepel uit de tuin van de belangrijk Zaanhuis. Rijke koopmannen bespraken hier hun zaken en hielden het scheepsverkeer in de gaten. De theekoepel is een Rijksmonument en is sinds 1968 op de Zaanse Schans te bewonderen.
Deze tingieterij was helaas gesloten toen ik er was. Er kan op het moment door de coronamaatregelen slechts 1 bezoeker per keer ontvangen worden. Dit gebeurt alleen op afspraak vooraf.
Nr. 7 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 1, 1509 BT Zaandam
Entree: gratis.
Openingstijden: dagelijks van 10.00-17.00 uur.
Website: www.tgholland.nl
Het Zaans Museum staat aan de rand van de Zaanse Schans. Hier is ook het informatiecentrum waar je de Zaanse Schans Card kunt kopen.
In het Zaans Museum zie je gebruiksvoorwerpen, kleding, fabrieksmaterialen en schilderijen uit de Zaanstreek. Bekende bedrijven als Honig, Verkade, Lassie, Bruynzeel en Albert Heijn zijn in de Zaanstreek begonnen. Hier werd eeuwenlang cacao, rijst en olie geproduceerd. De cacao wordt er nog steeds geproduceerd, gezien de permanente cacaogeur die over de Zaanse Schans hangt.
In het Zaans Museum zijn ook een aantal schilderijen van de wereldberoemde Franse kunstschilder Claude Monet te bewonderen. Hij bezocht in 1871 de Zaanstreek. Hij maakte maar liefst 25 schilderijen en 9 schetsen van het Zaanse landschap, de molens, houten huizen en de rivier De Zaan. In het museum is zijn werk ‘De Voorzaan en de Westerhem’ te zien.
In het Zaans Museum vind je ook de Verkade Experience. Hier draaien de originele koekjes en chocolademachines. Verkade begon in 1863 een patentoliefabriek dat afbrandde. Later begon hij een broodfabriek die De Ruyter heette, genoemd naar de eerste molen in Zaandam-West. Naast brood werden hier ook beschuiten gebakken.
Toen ik het museum bezocht was ook de tentoonstelling Ontdek de Zaanstreek in Oorlogstijd te bewonderen. De tentoonstelling ‘De Zaanstreek in oorlogstijd’ neemt je mee naar de Tweede Wereldoorlog en toont voor welke onmogelijke keuzes de Zaankanters stonden tijdens de Duitse bezetting. Het thema deed me denken aan het Verzetsmuseum in Amsterdam, want ook daar werd deze vraag gesteld: welke keuze maak je tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Lees ook: Verzetsmuseum in Amsterdam
In het Zaans Museum is een museumwinkel en een museumcafé gevestigd.
Nr. 1 op de kaart
Adres: Schansend 7, 1509 AW Zaandam
Entree: volwassenen: € 12,50 per persoon, kinderen 4 t/m 17 jaar: € 6,50 per persoon, kinderen t/m 3 jaar: gratis. Gezinsticket € 28,–. Museumkaarthouders: gratis. Je krijgt een gratis audiotour mee.
Openingstijden: dagelijks van 10.00-17.00 uur.
Website: www.zaansmuseum.nl
Het museum dateert uit 1658. In de originele bakkerswinkel kun je veel lekkere dingen kopen. In de bakkerij zie je een authentieke bakoven. De naam van het museum komt van de duivekater, een bekend Zaans zoetbrood. In de bakkerswinkel kun je deze lekkernij proeven. Daarnaast worden hier andere bakkersproducten en snoep verkocht.
Nr. 2 op de kaart
Adres: Zeilenmakerspad 4, 1509 BZ Zaandam
Entree: gratis.
Openingstijden: dagelijks van 09.00-17.30 uur.
Deze grootgrutter komt uit Zaandam. Daarom kan deze eerste winkel van Albert Heijn niet ontbreken op de Zaanse Schans.
De kruidenierswinkel van Albert Heijn geeft een beeld van een kruidenierswinkel aan het eind van de 19e eeuw. In de winkel zie je het oorspronkelijke inventaris en de inrichting uit 1887. Boodschappen doen in die tijd ging totaal anders dan dat we nu gewend zijn.
Het pand waarin de museumwinkel huist is een Rijksmonument. Het is een voorbeeld van eenvoudige Zaanse houtbouw uit de 19e eeuw. Het gebouw bestaat uit twee panden: het voorste deel is de winkel en het achterste deel is een woonhuis uit de Kerkbuurt in Westzaan. De winkel stond oorspronkelijk aan de Oostzijde in Zaandam.
Nr. 3 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 5, 1509 BT Zaandam
Entree: gratis.
Openingstijden: vanwege de coronamaatregelen is de museumwinkel van Albert Heijn gesloten.
In het Museum Zaanse Tijd is een unieke collectie Nederlandse uurwerken te zien. Je ziet hier staande horloges en authentieke Zaanse klokken. Hier is ook een slingeruurwerk van wetenschapper Christiaan Huygens uit de 17e eeuw te zien.
Je hoort bij binnenkomst de klokken al tikken en slaan. Bijna alle klokken schijnen echt te werken hoe oud ze ook zijn. Museum Zaanse Tijd laat je de geschiedenis van het Nederlandse uurwerk en een deel van de Zaanse industriële historie zien.
Het huis waar het Museum Zaanse Tijd is gevestigd dateert uit de 17e eeuw en stond vroeger in Assendelft.
Ik vond het museum tegenvallen en de toegangsprijs te hoog. Nu heb ik een museumkaart en kon dus gratis naar binnen, maar als je die niet hebt en ook geen Zaanse Schans Card vind ik deze entree veel te hoog. Maar dat is mijn persoonlijke mening.
Nr. 4 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 3, 1509 BT Zaandam
Entree: volwassenen: € 10,– per persoon, kinderen t/m 12 jaar € 5,– per persoon en kinderen van 12 t/m 17 jaar € 7,– per persoon. Museumkaarthouders en houders van de Zaanse Schans Card hebben gratis toegang.
Openingstijden: dagelijks van 11.00-17.00 uur.
Website: www.mnuurwerk.nl
Het Noorderhuis was oorspronkelijk een koopmanshuis uit Zaandijk uit de tweede helft van de 17e eeuw. In 1914 werd het huis gekocht door de Zaanse historicus Gerrit Jan Honig. Op het dak van het Noorderhuis staat een schoorsteen met een ‘gek’. Deze draait mee met de wind zodat de rook niet naar binnenslaat als het hard waait. In het Noorderhuis is nu de bed & breakfast Heerlijck Slapen gevestigd. Alle kamers van deze bed & breakfast hebben uitzicht op de Zaan en elke kamer heeft zijn eigen karakter.
Nr. 1 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 17, 1509 BT Zaandam
Website: www.zaanseschansbedenbreakfast.nl
’t Koopmanshuys d’Mol is net als het naastgelegen Noorderhuis een koopmanshuis. Het pand dateert uit 1660. De naam komt van de eerste eigenaar, de familie Mol. Zij hadden hun geld met de walvisvaart verdiend. Het huis telt 13 kamers en is het grootste huis aan de Zaanse Schans. Boven de deur is een prachtig hout gesneden familiewapen te zien. De bijenkorf boven op het dak is het familiewapen van de familie Honig, de laatste bewoners van het pand. De familie Honig was een bekende papiermakersfamilie. Het familiewapen herinnert er aan dat het bedrijf papier leverde om de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring in 1776 op te drukken. Dit politieke pamflet heeft een bijenkorf als watermerk. ’t Koopmanshuys d’Mol is onderdeel van de bed & breakfast Heerlijck Slapen.
Nr. 1 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 19, 1509 BT Zaandam
Website: www.zaanseschansbedenbreakfast.nl
Het Koopmanshuis was een schenking van een fabriekseigenaar die van het huis af wilde om zijn fabriek aan de Oostzijde in Zaandam te kunnen uitbreiden. Het pand dateert uit de vroege 18e eeuw. In eerste instantie was het koopmanshuis niet geschikt bevonden voor de Zaanse Schans, het pand verkeerde in slechte staat en het zou veel geld en tijd kosten om het op te knappen. Maar het mooie interieur gaf de doorslag. Nu staat het pand dus aan het de Kalverringdijk.
Adres: Kalverringdijk 8, 1509 BT Zaandam
Aan het Zonnewijzerspad staan koopmanshuizen en arbeidershuisjes. De huisjes zijn in de kenmerkende kleur groen geschilderd. Er is, behalve de grootte en de versiering, geen verschil in een arbeidershuisje of een koopmanshuis.
Boven op de huizen, zowel aan de voor- als aan de achterkant, zijn witte houten paaltjes bevestigd. Dit zijn zgn. ‘makelaars’. Elk huis heeft zijn eigen ‘makelaar’. Sommige zijn prachtig versierd en lopen spiraalsgewijs naar boven, en andere is eenvoudiger. De oorspronkelijke functie van een makelaar was een verbinding maken op de punt waar drie delen van het huis samen komen: het gevelvlak en twee dakvlakken. Er werd een constructiedeel doorgestoken waardoor het dak- of gevelvlak ertegenaan gemaakt werd. De makelaars werden steeds groter en mooier versierd. En daardoor ook waardevoller en de makelaars werden een statussymbool. Nu is het een decoratieve bekroning van een geveltop.
Een paar bekende panden aan het Zonnewijzerspad zijn De Harenmakerij op nr. 1-2, het Zaans huisje op nr. 8 en het Arbeidershuisje op nr. 5.
De Harenmakerij bestond uit een woonhuis uit 1743 en een werkplaats uit de 17e eeuw. Hier vlocht men persmatten van gesponnen en bewerkte paardenharen. Deze persmatten werden gebruikt in de cacao-industrie. Het maken van de persmatten was een geheim dat nooit ontrafeld is.
Het arbeidershuisje is een klein en eenvoudig huisje uit het begin van de 18e eeuw.
Nr. 8 is een Zaans huisje uit de 18e eeuw met slaapkamers op zolder. Iets wat zeldzaam was in die tijd. Vroeger sliep men beneden in bedsteden en werd boven gebruikt voor opslag. Bij de ingang is een klompenhuisje te zien. Hier werden de klompen uitgetrokken zodat het vuil niet mee naar binnen kon worden genomen.
De huizen werden vrij hoog van de grond gebouwd. Dit ter bescherming bij overstromingen.
Aan het Zeilenmakerspad staan ook weer een aantal prachtige huizen. Nr. 1 is een vroegere burgemeesterswoning. Dit huis dateert uit 1734. De uitbouw aan de zijkant wordt een luchthuis of goedjaarsend genoemd. Een uitbouw werd vaak gebouwd na een financieel goed jaar.
Op nr. 2 staat het Jagershuis. Dit huis uit 1623 is het oudste huis van de Zaanse Schans. De naam van het huis verwijst naar de eigenaar: Claes Jaeger. Hij was een houthandelaar met drie houtzaagmolens, die op het land achter zijn huis stonden. Nu is hier een antiekzaak gevestigd. Boven de deur aan de voorkant staat de tekst ‘Geloof oprecht, ’t komt al terecht. Dit is de zgn. dooddeur. De voordeur bevindt zich om de hoek in de uitbouw. De dooddeur is een niet gebruikte deur. Deze kwam uit in de pronkkamer, iets wat niet gepast was en dus werd de voordeur niet gebruikt, behalve bij speciale gelegenheden, zoals het uitdragen van een overledene uit het huis of het over de drempel tillen van een bruid.
Nr. 4 is de bakkerswinkel, snoepwinkel en bakkerij museum met een inrichting uit de 19e eeuw met een authentieke oven. Dit was vroeger een woonhuis uit 1658.
Let ook hier eens op de makelaars op de gevels.
Als je vanaf de parkeerplaats achter het Zaans Museum aankomt lopen, zie je als eerste winkel Fotografie op de Schans. Op de karakteristieke brug staat de fotograaf klaar om je te vereeuwigen en deze foto kun je later als aandenken kopen.
Nr. 1 op de kaart
Adres: Kraaienest 1, 1509 AZ Zaandam
Openingstijden: dagelijks van 09.00-17.00 uur.
Website: www.saenselelie.nl
Pakhuis Vrede is nu een souvenir- en geschenkenwinkel. Hier is ook de klompenmakerij en het klompenmuseum gevestigd. Het is gevestigd in een vroegere zaad- en graanpakhuis met de naam Vrede. Dit staat ook groot op het dak. Het pakhuis heeft drie verdiepingen. Het gebouw stamt uit de 18e eeuw.
Nr. 2 op de kaart
Adres: Schansend 1, 1509 AW Zaandam
Openingstijden: dagelijks van 09.00-18.00 uur.
In de Molenschuur is nu een souvenirwinkel en een fotoafdrukcentrale gevestigd. Het is de Windmillshop.
Hier kun je ook informatie krijgen over de mogelijkheden voor groepsfotografie.
De molenschuur is een oud pakhuis voor zaad en olie. Het is de schuur van oliemolen De Bezem. Deze oliemolen uit 1682 stond in Wormerveer. De molen werd in 1896 gesloopt en de schuur werd in 1976 in zeer slechte staat naar de Zaanse Schans verplaatst waar het herbouwd werd.
Nr. 3 op de kaart
Adres: Kraaienest 1, 1509 AZ Zaandam
Openingstijden: dagelijks van 08.30-18.00 uur.
Website: www.saenselelie.nl
In Distilleerderij-proeflokaal de Tweekoppige Phoenix zie je hoe likeur in de 19e eeuw werd gestookt. Deze stokerij vind je in het rechterdeel van molenschuur ‘de Bezem’. Molens werden vroeger ook gebruikt voor de opslag van jenever en bier. In de stokerij zie je een distilleerketel. De stoom voor deze ketel komt van een ketel op zolder.
In het proeflokaal kun je eigen gestookte likeuren proeven.
Nr. 4 op de kaart
Adres: Kraaienest 3, 1509 AZ Zaandam
Openingstijden: dagelijks van 10.00-18.00 uur.
Website: www.detweekoppigephoenix.nl
In de Saense Lelie is een diamantair, goudsmederij, een Delftsblauw schilderatelier en een stroopwafelbakkerij gevestigd. Daarnaast kun je hier ook weer de typisch Hollandse souvenirs kopen.
Het pakhuis was oorspronkelijk een graanschuur uit de Westzaan. Het pakhuis stamt uit de 18e eeuw. Het was het eerste pakhuis dat op de Zaanse Schans is geplaatst.
Nr. 5 op de kaart
Adres: Zeilenmakerspad 5, 1509 BZ Zaandam
Openingstijden: dagelijks van 08.30-18.00 uur.
Website: www.saenselelie.nl
Het Jagershuis is het oudste pand van de Zaanse Schans. Het huis dateert uit 1623. Nu is het een antiekwinkel. Heerlijk snuffelen tussen spullen die je net als ik herkend van vroeger. Ik zag een paar dingen die mijn ouders nog altijd gebruiken. Het Jagershuis was een koopmanshuis en is nu een Rijksmonument. De vroegere eigenaar was Claes De Jager. Hij had 3 houtzaagmolens. In de tuin is een originele waterput.
Nr. 6 op de kaart
Adres: Zeilenmakerspad 5, 1509 BZ Zaandam
Openingstijden: dagelijks van 09.00-17.00 uur.
Deze winkel met hippe Hollandse cadeaus stamt uit de 19e eeuw. Het voorhuis dateert uit 1630. Naast het pand is een plein aan het water. Dit is een ‘glop’. Hier vond vroeger de overslag van materialen vanaf schepen plaats.
In de zeepziederij wordt zeep, cosmetica, parfum en alles wat met hygiëne en schoonmaken te maken heeft op ambachtelijke wijze gemaakt. Er is een kleine workshopruimte.
Nr. 7 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 21, 1509 BT Zaandam
Openingstijden: dagelijks van 09.00-17.30 uur.
Pakhuis De Kraai is nu een pannenkoekenrestaurant.
De naam ‘de Kraai’ komt van de ‘Bonte Kraai’ een oliemolen die in de 18e eeuw in Wormerveer stond. Vroeger was het pakhuis een oliemolen, meelfabriek en graanopslag. Sinds 1976 staat De Kraai op de Zaanse Schans.
Nr. 1 op de kaart
Adres: Kraaienpad 1, 1509 AX Zaandam
Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 09.00-18.00 uur en op maandag van 12.00-18.00 uur.
Website: www.dekraai.nl
Aan de straatkant aan de hoofdroute van de Zaanse Schans heeft De Hoop op d’Swarte Walvis een terras. Ook aan de waterkant is een groot terras met uitzicht over het water. Het restaurant is gevestigd in 3 historische panden: het voormalig dorpsweeshuis van Westzaan uit 1717, een koopmanshuis en een pakhuis. Alles is tot een geheel gevormd. Je kunt hier dineren, lunchen en een drankje nemen aan de bar. De Commandeurskamer is in stijl van de walvisvaarders en heeft uitzicht over de Zaan.
Nr. 2 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 15, 1509 BT Zaandam
Openingstijden: dinsdag t/m zondag vanaf 12.00 uur. De Baleine, de take-out aan de Zaanse Schans zijde, is dagelijks geopend van 10.30 tot 18.00 uur.
Website: www.dewalvis.eu
Het kan zijn dat een pand vanwege de corona maatregelen gesloten is of dat er geen demonstraties worden gegeven.
Vanaf de Zaanse Schans is het mogelijk om een 25 minuten durende Windmill Cruise te maken. Je hoort onderweg het verhaal van de rol van de Zaanse Molens in de geschiedenis. De afvaart is elke 30 minuten.
Nr. 3 op de kaart
Adres: Kalverringdijk 23, 1509 BT Zaandam
Openingstijden: dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur.
Entree: volwassen: € 9,95 per persoon, kinderen 4 t/m 12 jaar: € 5,– per persoon, kinderen t/m 3 jaar: gratis. Familieticket (2 volwassenen en 2 kinderen): € 24,50.
Website: www.windmillcruises.nl
De Zaanse Schans ligt ongeveer 20 kilometer verwijderd van Amsterdam. De Zaanse Schans is heel goed bereikbaar, zowel met het openbaar vervoer, met de auto als met de fiets.
April t/m september: dagelijks van 09.00 tot 17.00 uur.
De meeste attracties zijn ook tussen 09.00 tot 17.00 uur geopend. Sommige attracties zijn niet alle dagen geopend. Ik heb in het overzicht van musea, molens, ambachten en winkels de openingstijden vermeld. Dit onder voorbehoud van wijzigingen.
Van oktober t/m maart zijn de openingstijden aangepast.
Toen ik er in juli 2020 was, waren vanwege de coronacrisis bijvoorbeeld het Albert Heijn Museum, de Tinnegieterij De Tinkoepel en ook het Jisperhuis niet geopend.
Voor actuele openingstijden verwijs ik je naar de website van de Zaanse Schans.
De Zaanse Schans is gratis te bezoeken.
Wil je een museum, een ambacht of een molen bezoeken dan moet je wel entree betalen. Verschillende musea, zoals het Zaans Museum, het Weverijhuisje en Museum de Zaanse Tijd zijn gratis te bezoeken met je museumkaart.
Een andere optie is om online of bij het Zaans Museum de Zaanse Schans Card te kopen. Deze kost € 15,– per persoon, kinderen van 4-17 jaar betalen € 10,– per kind en kinderen jonger dan 4 jaar zijn gratis. Heb je een museumkaart, dan kost de Zaanse Schans Card € 3,– per persoon.
Met de Zaanse Schans Card heb je toegang tot het Zaans Museum, het Wevershuis en Kuiperij en Museum Zaanse Tijd. Ook ontvang je 10% korting (bij besteding van € 10,– of meer) in de souvenir- en museumwinkels en bij de horecagelegenheden, 40% korting op de rondvaart van Windmill Cruises en 30% korting op de parkeerkosten. Je ontvangt een informatieboekje met een plattegrond en voor kinderen is er een speurtocht.
Na het online boeken van de Zaanse Schans Card krijg je een per e-mail een bevestiging en een QR code. Deze QR code wordt bij de informatiebalie in het Zaans Museum gescand en je krijgt daar je Zaanse Schans Card en het informatieboekje.
Zaanse Schans
Schansend 7
1509 AW Zaandam
Facebook
Instagram
Twitter
Pinterest
Op de Zaanse Schans kun je overnachten in een Bed & breakfast Heerlijck Slaapen op de Zaanse Schans met kamers in drie verschillende huizen direct naast elkaar gelegen: ’t Glop, D’Mol, Het Noorderhuis en De Walvis.
Een andere mogelijkheid is om in het 4* hotel Inntel Hotels Amsterdam Zaandam te overnachten. Dit hotel met zijn opvallende design ligt direct naast het station van Zaandam. De gevel van dit hotel bestaat uit opgestapelde typisch Zaanse Huisjes en is geschilderd in 4 kleuren Zaans Groen. De kamers zijn ingericht met Zaans design.
Zijn deze twee hotels vol of is er een andere reden dat je niet in deze hotels wilt overnachten, via Booking.com en Airbnb zijn er in Zaandam nog meer hotels te reserveren.
Wil je een georganiseerde tour langs de Zaanse Schans maken, dan kun je via deze link tours en tickets aanschaffen bij GetYourGuide. Mocht het nodig zijn, kun je meestal 24 uur voor het begin van excursie kosteloos annuleren.
Heb jij de Zaanse Schans al eens bezocht? Hoe vond je het?
Deze blog bevat affiliate links. Als je via deze links iets bestelt krijg ik hier een kleine vergoeding voor. Jij betaalt niets extra. Wat een affiliate link inhoudt, vertel ik je in de Disclaimer.
Welkom op de website van JTravelBlog. Mijn naam is Jaquelien, het gezicht achter de website JTravelBlog en ook achter JTravel. Geboren en getogen in het hoge noorden van Nederland, voor mijn studie Toerisme verhuisd naar Breda en daarna vanwege werk verhuisd naar het westen van Nederland. Een plek waar ik tot op heden nog altijd woon.
Ik neem je mee mee op reis naar verre oorden en dichtbij met reisverslagen en informatie over bestemmingen en geef je reisinspiratie en handige reistips. Ga je mee op pad?
Geen reacties
Geef een reactie