Deze 17e museumtip gaat over het Cruquius Museum in Cruquius in de gemeente Haarlemmermeer. Een museum dat je het verhaal vertelt over de droogmaking van het Haarlemmer Meer en de eeuwenlange strijd tegen het water.
Het Cruquius Museum laat je op eigentijdse en toegankelijke manier het verhaal van de strijd tegen het water met behulp van stoomtechniek zien. Een leuk museum ook voor kinderen die de demonstratie van de stoommachine in het hart van het museum helemaal geweldig zullen vinden.
Het Cruquius Museum is in 2020 verbouwd. Het museum een metamorfose ondergaan. Ik herkende een deel niet meer terug van de vorige keer (2017) dat ik het museum bezocht. Er zijn dingen verwijderd en er is een mooie film voor in de plaats gekomen.
De geschiedenis van het Cruquius Museum
Het Cruquius Museum gaat voor een groot deel over de geschiedenis van de droogmaking van de Haarlemmermeer en de invloed van stoom.
Stoomgemaal De Cruquius is een zeer indrukwekkend industrieel erfgoed. De Cruquius is in neogotische stijl gebouwd, met kantelen, steunberen en spitsbogen. Bijzonder aan het Cruquius gemaal zijn ook de mooie gietijzeren balansarmen, trappen en pilaren. Ook binnen zijn neogotische elementen te vinden, zoals versierde gietijzeren trappen en pilaren. Het gebouw is ontworpen door de Nederlandse waterstaatsingenieur Jan Anne Beijerinck.
Koning Willem I speelde een hoofdrol in deze geschiedenis. Hij nam in 1837 het besluit de enorme binnenzee van 832 miljard liter water droog te maken met behulp van de nieuwe stoomtechniek. Hij vond dat er een einde moest komen aan de schade die het water van het Haarlemmer Meer in de omgeving aanrichtte.
Het plan voor de droogmaking dateert al van 1641. Leeghwater maakte toen al een plan om van het meer een polder te maken.
Ook de naamgever van het museum, waterbouwkundige Nicolaus Cruquius, diende een plan in voor de drooglegging van het Haarlemmer Meer. Zijn plan is nooit uitgevoerd.
Koning Willem I zette het hele project in werking en zijn kleinzoon Willem III voltooide het project. De droogmaking stond aan het begin van de Nederlandse industriële revolutie. Er zouden 166 windmolens nodig zijn om de droogmaking te realiseren. De stoomtechnologie had zijn intrede gedaan en deze nieuwe hypermoderne technologie was het alternatief. Door ingenieurs en technici uit Nederland en Engeland werd berekend dat er drie reusachtige stoommachines nodig zouden zijn om het meer leeg te pompen.
In 1840 werd begonnen met het graven van de Ringvaart. De aanleg duurde 8 jaar. Er werd een 63 kilometer lange ringdijk gebouwd. Toen de dijk klaar was kon er begonnen worden met de droogmaking van het meer.
Leeghwater (bij de Kaag), Lynden en Cruquius zijn de gemalen die dat werk hebben verricht. De Leeghwater dateert uit 1845. De Lynden (bij Badhoevedorp) dateert uit 1847 en Gemaal De Cruquius dateert uit 1849. Toen Cruquius Gemaal in 1849 aan de droogmaking begon, stond het water in de Ringvaart en in het Haarlemmer Meer ongeveer even hoog.
In 1852 was er vijf meter water weggepompt. Het verschil in hoogte zie je nog steeds als je over de balustrade kijkt. Het water beneden ligt ruim vijf meter onder de zeespiegel. Het water in de Ringvaart ongeveer een halve meter.
De Waterwolf werd getemd. De Waterwolf is de bijnaam van het Haarlemmer Meer.
Van de drie gemalen is alleen De Cruquius grotendeels in oorspronkelijke staat bewaard gebleven.
Sinds 1933 is het gemaal buiten werking. Er waren daarna plannen om het gebouw te slopen, gelukkig is dat niet gebeurd. Sinds 2002 is het een museum.
Het Cruquius Museum is een rijksmonument.
Het Cruquius Museum
In de ruimtes direct naast de kassa en de winkel wordt de naam Cruquius verklaard en ook is er uitleg over het meer in het hart van Holland. Hier zijn wat voorwerpen en een model van een boot te zien en hongerige wolf wordt uitgelegd.
Hier is ook een deur naar buiten waar je de werking van de stoommachine kunt bekijken.
Als je naar boven gaat, kom je achtereenvolgens in de filmzaal, de ruimte met de modellen van de stoommachines en de kolenketel en daarna bij de stoommachine.
De vorige keer dat ik hier was, was er nog een watermaquette van Nederland te zien, deze is verwijderd. Hij was lek. Het is de bedoeling dat de watermaquette terugkeert als ook het Historisch Museum Haarlemmermeer, nu gevestigd in Hoofddorp, verhuisd is naar een plek achter het Theehuis. Het verhaal van de strijd tegen het water moet verteld blijven worden.
Nu zie je een combinatie van oude stoommachines met een moderne film en interactieve audiovisuele middelen. Door een druk op een knop zet je modellen van een paar stoommachines in werking. Ontwerpbureau OPERA Amsterdam, ook ontwerper Museum Volkenkunde en Rijksmuseum Boerhave in Leiden, ontwierp de interactieve presentatie.
Het museum is ingedeeld in thema’s: Willem I, Mens en Werk, Machine en Stoomkracht.
Tijdens de film in de filmzaal wordt duidelijk hoeveel water er is weggepompt. Er werden geen molens gebruikt maar stoommachines. Daarvoor werd de stoommachine aangeschaft. Deze manier van werken was goedkoper dan windmolens. Alle stoomgemalen, kanalen en bruggen samen kostten in de 19e eeuw 500.000 gulden. In een tijdlijn zie je alles over de droogmaking, van het maken van de plannen tot de daadwerkelijke droogleggen en het heden.
De maker van de film heeft meer dan een uur moeten wachten om het opstijgende vliegtuig vanaf Schiphol te filmen. De film is nl. opgenomen in coronatijd.
In het museum zijn nog altijd verschillende modellen van stoommachines te zien. De machines laten de ontwikkeling zien van de allereerste bruikbare stoommachines. Je kunt ze in werking zetten door een druk op de knop.
- De aeolipile van Heron is een stoommachine ontworpen door de wiskundige Heron. De machine bestaat uit een gedeeltelijk met water gevulde bol die van onderen verwarmd wordt. Deze machine was slechts een experiment.
- De atmosferische stoommachine van Newcomen is in 1712 ontworpen. Deze is ontworpen om water uit de mijnen in Engeland te pompen.
- De stoommachine van James Wat uit 1769 is de opvolger van de atmosferische stoommachine van Newcomen.
- De dubbelwerkende stoommachine van Boulton & Watt is weer een verbetering van de stoommachine van James Watt. Deze machine dateert uit 1784.
Het ketelhuis is de originele ketelruimte van het gemaal zoals die in 1847 gebouwd is. De stoomketels leveren energie voor de grote stoommachine die de pompen in werking zet. Per uur verbruikt de machine 800 kilo! steenkool. Je ziet in het museum nog een ketelfront van Cornwall ketel waar kolen in moesten om de ketels aan de praat te houden tot het meer drooggemalen is.
De stoommachine
De meeste bezoekers komen voor de stoommachine in de machinekamer. De stoommachine dateert uit 1849. Onder de bedrijfsvloer bevindt zich de grootste cilinder ter wereld met een diameter van 3,66 meter. Dit machinetype werd in Engeland gebruikt om water uit de mijnen te pompen. De machine is gemaakt door een Engels bedrijf uit Cornwall. De kenmerkende balansarmen en de ketels zijn door een Amsterdamse firma gemaakt.
De machine beschikt over acht pompen. Deze zie je aan het eind van de balansarmen. Deze acht pompen bestaan uit een buis, zuiger en vlinderkleppen. De zuiger wordt met kettingen in de zuigerbuis bewogen. Elke pomp kan per slag 8.000 liter water bijna 5 meter omhoog pompen. Per minuut werden er vijf slagen gemaakt. Tijdens demonstraties zie je het op en neer bewegen van de zuiger in deze cilinder met een modern hydraulisch systeem. De machine maakt nu nog drie slagen per minuut. Kijk ook eens door de ramen van de machinekamer. Je ziet de pompen hun werk doen. Je ziet acht kleppen pompzuigers die een doorsnede hebben van 1,85 meter en een opvoerhoogte van 3 meter.
De stoommachine werkt nu niet meer op stoom maar met hydrauliek.
In deze ruimte hangen 5 dichtregels van Nederlandse dichters met betrekking tot de Haarlemmermeer.
Bekijk ook: Foto’s van het Cruquius Museum in Cruquius
Wat vond ik van het Cruquius Museum?
Ik heb dit museum bezocht omdat het recent helemaal verbouwd is en ik nieuwsgierig was hoe het geworden is. Het is zeker een verbetering met minder schaalmodellen, de molens bijv. zijn verdwenen. Jammer is dat de watermaquette van Nederland is verdwenen. Deze wordt later nog teruggeplaatst.
De film was helder en duidelijk en toont de geschiedenis van de Haarlemmermeer. Altijd leuk om te weten wat de geschiedenis van je eigen woonplaats is.
Het leukst is natuurlijk de werking van de stoommachine. Ik heb de werking van 3 kanten gezien, de eerste keer was ik nog maar net in het museum en heb ik buiten staan kijken hoe de pompen het water opzuigen.
De tweede keer stond ik aan de straatkant in de machinekamer. De reden was dat het aan de andere kant veel te druk was met een groepje waar ik me al eerder aan had geërgerd, omdat ze geen afstand hielden. Dan maar aan de rustige kant kijken zowel naar buiten als binnen en filmen en fotograferen.
Omdat ik ook de andere kant wilde zien, heb ik gewacht op een volgende demonstratie en toen heb ik aan de tuinkant in de machinekamer de werking van de stoommachine bekeken.
Het museum geeft ook een waarschuwing af: de strijd tegen het water gaat door. De ‘Waterwolf’ mag zich nu dan rustig houden. Hij kan altijd terugslaan. Door de opwarming van de aarde en de stijging van de zeespiegel, is de ‘Waterwolf’ hongeriger dan ooit.
Praktische informatie
Handige weetjes
- Het Cruquius Museum en het Historisch Museum Haarlemmermeer in Hoofddorp vormen samen het Haarlemmermeermuseum De Cruquius. De collectie van het Historisch Museum Haarlemmermeer verhuist in 2025 naar een nieuw te bouwen paviljoen in de museumtuin, naast het gemaal en het Theehuis.
- In het museum in een museumwinkel aanwezig. Je kunt alleen betalen met je pinpas.
- Voor het Cruquius Museum staat één van de 20 verhalenpalen in de Haarlemmermeer. Verhalenpaal nr. 20 – VUUR gaat over Gemaal de Cruquius.
- Er is geen horeca in het Cruquius Museum, wil je iets eten of drinken, aan de straatkant naast het museum is het Theehuis gevestigd.
- Er worden regelmatig stoompractica gegeven aan kinderen. De kinderen leren op deze manier alles over de werking van de stoommachine.
- Kinderen van 5 jaar en ouder kunnen in het Stoomlab aan de slag met water, vuur en stoom.
- Er worden in het museum rondleidingen verzorgd.
- Voor mensen die slecht ter been zijn, zijn er 2 trapliften aanwezig.
Bereikbaarheid
Het Cruquius Museum is heel goed bereikbaar per fiets, openbaar vervoer en auto en zelfs met de boot.
Fiets
Er is achter het naastgelegen Theehuis ruimte om je fiets te stallen.
Openbaar vervoer
De bushalte ‘Ringvaartbrug’ van buslijn 340 van R-net is naast het museum. Deze buslijn vertrekt vanaf Station Hoofddorp of Station Haarlem.
Auto
Het Cruquius Museum ligt aan de kruising van de N201 en de Ringvaart/Cruquiusdijk. Je rijdt via de N201 vanuit Haarlem-Heemstede of Hoofddorp-Aalsmeer naar de Cruquiusdijk. Je ziet het museum niet over het hoofd. Na het Theehuis Cruquius sla je rechtsaf richting de gratis parkeerplaats.
Boot
Het Cruquius Museum heeft zijn eigen aanlegsteiger aan de Ringvaart. Als je het Cruquius Museum bezoekt, mag je hier gratis aanmeren.
Openingstijden
Van 1 maart t/m 30 oktober
Maandag tot vrijdag: 10.00-17.00 uur.
Zaterdag en zondag: 11.00-17.00 uur.
Van 1 november t/m 30 april
Maandag t/m vrijdag: 13.00-17.00 uur.
Zaterdag en zondag: 11.00-17.00 uur.
Het Cruquius Museum is gesloten op 27 april (Koningsdagl, 5 december (Sinterklaas), 24 december (Kerstavond), 25 en 26 december (1e en 2e Kerstdag), 31 december (Oudjaarsdag) en 1 januari (Nieuwjaarsdag).
Entree
Volwassenen: € 11,– per persoon.
Jongeren van 13 t/m 17: € 7,50 per persoon.
Kinderen van 5 t/m 12: € 5,50 per persoon.
Kinderen t/m 4 jaar: gratis.
Museumkaarthouders: gratis.
Op de website van het Cruquius Museum kun je een tijdslot te reserveren. Je krijgt je entreeticket per e-mail. Je kunt je gekochte e-ticket bij de kassa van het Cruquius Museum vanaf je mobiel, tablet of vanaf print laten scannen (al of niet tegelijk met je museumkaart als je die hebt).
Je kunt ook spontaan het Cruquius Museum binnenstappen en je entreeticket bij de kassa kopen.
(Prijzen zijn van 2024).
Adres
Cruquius Museum
Cruquiusdijk 27
2142 ER Cruquius
Website
Sociale media
Heb jij nog een goede museumtip? Laat het me weten.
Meer lezen
Tips voor je reis naar de Haarlemmermeer
