Museumtip #42 : Hollandsche Schouwburg – Amsterdam

Walter Süskind werd het hoofd van het joodse personeel van de schouwburg. Hij wist het vertrouwen van de Duitsers te winnen, maar hij maakte intussen gebruik van zijn positie door gevangenen uit de Hollandse Schouwburg te laten ontsnappen en joodse kinderen weg te laten halen uit de crèche (nu Nationaal Holocaust Museum) aan de overkant. De ouders zaten in de Hollandsche Schouwburg, maar de Duitsers vonden dat geen geschikte plek voor de kinderen. Zij werden naar de overkant gebracht en dus gescheiden van hun ouders. Tijdens het transport van de Hollandsche Schouwburg naar de gereedstaande treinen voor deportatie naar Westerbork en verder werden de ouders weer herenigd met hun kinderen. Walter Süskind kon door zijn vele contacten makkelijk aan sterke drank komen, die hij aan Aus der Fünten gaf. Die was soms zo dronken, dat Walter Süskind in de gelegenheid was om persoonskaarten te ontvreemden en de sporen van de ontsnapte gevangenen uit te wissen. Een mooi staaltje van verzet tegen de bezetter. Walter Süskind, verzetsman Joop Woortman en Henriëtte Pimentel ontwikkelden een ontsnappingsroutes voor kinderen uit de crèche. Aan het begin werden baby’s gesmokkeld in tassen of iets anders draagbaars en op het Centraal Station overgedragen aan verzetsmensen. Zij zorgden dan voor onderduikplaatsen op andere plekken in Nederland, vooral in Limburg en Friesland. Later ontsnapten kinderen ook via aangrenzende panden en tuinen of ‘verdwenen’ tijdens wandelingen. In totaal ontsnapten 600 kinderen vanuit de tegenover de schouwburg gelegen dependance die als kinderopvang/crèche functioneerde. Dit is bekend gebleven als de kindersmokkel Hollandsche Schouwburg. Vier illegale groepen van kinderwerkers hebben kinderen uit de crèche ondergebracht en gered. Op 26 juli 1943 werden alle kinderen en medewerkers uit de crèche naar de Polderweg afgevoerd. Een paar medewerkers hebben de oorlog overleefd, omdat ze ondergedoken zaten.

De crèche was gevestigd aan de overkant op nr. 31. De crèche stond vanaf 1926 onder leiding van directrice Henriëtte Henriquez Pimentel. Hier werden Joodse en niet-Joodse kinderen ondergebracht en verzorgd. Ook het personeel was gemengd. Jonge vrouwen konden er intern een opleiding tot kinderverzorgster volgen. Tijdens de oorlog, in 1941 werd het niet-Joodse personeel ontslagen. In oktober 1942 werd het gebouw van de crèche gevorderd als dependance van de Hollandsche Schouwburg. De functie van de crèche veranderde. Er werden vanaf toen kinderen tot dertien jaar oud opgevangen. De kinderen moesten gescheiden van hun ouders de deportatie afwachten. De Duitsers dachten dat kinderen voor onrust zouden zorgen. Het was voor ouders moeilijk om gescheiden van hun kinderen te zijn. Op 26 juli 1943 werden alle kinderen en medewerkers uit de crèche opgepakt en gedeporteerd, ook directrice Henriëtte Pimentel werd gedeporteerd naar Westerbork en vandaar verder. Zij werd vermoord op 17 september 1943 in Auschwitz. Drie kinderverzorgsters namen het werk over: Betty Oudkerk, Sieny Cohen-Kattenburg en Virrie Cohen. Virrie Cohen had de leiding. Het smokkelwerk ging onverminderd door. Bijna dagelijks werden kinderen door een van de vier ondergrondse groepen opgehaald. De crèche werd op 29 september 1943 definitief ontruimd. De Joodse Raad werd opgeheven en alle medewerkers werden gedeporteerd naar Westerbork. Betty Oudkerk, Sieny Cohen-Kattenburg en Virrie Cohen overleefden de oorlog door onder te duiken.