Pad van de Vrijheid etappe 5 : Valburg – Driel

Ik reis vanaf Schiphol rechtstreeks naar Arnhem Centraal Station waar ik overstap op de stoptrein naar Elst en daar stap ik over op bus 35 die me naar het Kerkplein in Valburg brengt.

Valburg

De bushalte is naast Hervormde Kerk van Valburg.

Naast de kerk staat het standbeeld van reus Knillis. Hij schudt zijn klomp leeg. Op de plaquette bij het beeld staat dat het zand uit de klomp komt uit de rivier de Waal. Volgens de legende heeft Knillis die rivier uitgegraven, samen met zijn broers. Onderweg in Valburg wordt flink wat zand gemorst. Zo ontstaan drie heuvels, waarop de kerk, de molen en het huis Mellard zijn gebouwd. In werkelijkheid zijn de verhogingen in het landschap door de wind geblazen rivierduinen.

Op 25 september 1944 vond in Valburg een bespreking plaats tussen commandanten van het Britse leger en de Poolse generaal Sosabowski. De Britten wilden tijdelijk de Poolse eenheden onder hun bevel om bij Driel de Rijn over te steken en de Britse militairen, die in Oosterbeek in het nauw zaten, te versterken. Sosabowski vond de oversteek bij Driel te gevaarlijk en wilde bovendien zelf zeggenschap houden over zijn mannen. Er werd niet naar hem geluisterd. De aanval liep uit op een mislukking. Het bruggenhoofd in Oosterbeek moest worden opgegeven. Dit was het definitieve einde van de Operatie Market Garden.

Wat mij direct opvalt is dat de GPX aanduiding niet overeenkomt met de routebeschrijving in de wandelgids. De GPX geeft de route aan via Dorpsstraat en Broekstraat terwijl de wandelgids een wandelpad, het Kerkpad, en een woonwijk aangeeft. Uiteindelijk komen beide routes uit op de Stationsstraat.

Ik loop Valburg uit en steek het spoor over. Aan de andere kant van het spoor aan de rechterkant zijn boomgaarden. Er is geen bloesem meer in bloei.

Landgoed Schoonderlogt

Links is een stuk land te zien wat eind 1944 volledig onder water stond. Het gebied was door de Duitsers onder water gezet om de controle over het gebied te houden, om te voorkomen dat de geallieerden via het bruggenhoofd bij Nijmegen en om zwaar militair materieel richting Aken te verplaatsen. De bevolking uit de Betuwe moest, in verband met overstromingen door het gat in de Rijndijk, geëvacueerd worden. De Duitsers hielden door de overstromingen niet alleen de geallieerden op afstand, uiteindelijk brak er nog een dijk waardoor ze zelf ook de dupe van deze actie werden.

Landgoed Schoonderlogt was tussen oktober tot november 1944, na de Slag om Opheusden, het hoofdkwartier van het 506th Parachute Infantry Regiment. Dit bataljon werd ingezet bij de landing in Normandië, vocht in de Belgische Ardennen en was betrokken bij de inname van het Adelaarsnest van Adolf Hitler. Er is een televisieserie, ‘Band of Brothers’, over de lotgevallen van de E-Company gemaakt.

De manschappen van het regiment vonden rust op het landgoed. In de gebouwen op het terrein waren de slaapplaatsen. Kapitein Richard Winters schreef hier wereldberoemde rapporten Crossroads (over Heteren) en Pegasus 1 (over Randwijk). De foto waar kapitein Dick Winters poseert voor de poort van het gebouw is heel bekend. Elk jaar komen nog familieleden van veteranen deze historische plek bezoeken.

Aan de overkant van het landgoed staat een monument ter nagedachtenis aan het regiment. Dit monument is op 24 april 2020 onthuld.

Even verderop ligt een een restant van een walnotenlaantje.

Homoet

Ik loop verder en steek de brug over de rivier de Linge over. Aan de andere kant ligt het gehucht Homoet.

Aan de parallelweg staat de Nederlands Hervormde Vluchtheuvelkerk. Deze kerk ligt op een heuvel.

Oostermeint

Na Homoet loop ik verder tot aan een onverhard pad bij het natuurgebied Oostermeint. Oostermeint is een jong bos dat in 1982 is aangeplant in het kader van de ruilverkaveling Overbetuwe Noord. Het gebied wordt door Staatsbosbeheer beheerd. Het eerste deel gaat via graspaden en later bospaden. Het is hier even lekker koel. Op een bankje geniet ik van mijn broodjes en drinken.

Hollanderbroek

Eenmaal uit het bos loop ik weer verhard via de Langstraat naar het houten bruggetje zoals aangegeven in de routebeschrijving.

Ik zou doorlopen als je dit leest en niet het natuurgebied ingaan, want waar de uitgang zou moeten zijn volgens de GPX en de wandelgids kun je er niet uit. Er staat een hoog hek waar je niet over en omheen kunt. Ben je net als ik wel het natuurgebied ingelopen, kom je er wel achter dat je dus terug moet lopen om via het houten bruggetje weer terug bij af op de Langstraat te staan. Veel rondgelopen en op hetzelfde punt staan. Helaas.

Ik heb wel een rondje door natuurgebied Hollanderbroek, een waterwingebied, gemaakt, omdat ik eigenwijs was, zo van die route kan wel aangepast zijn maar als ik mijn GPX en de groene en oranje pijlen volg, kom ik wel weer uit (hetzij met een grote omweg omdat er paaltjes met gaas de boel direct in het begin dichtgegooid hebben) de plek waar ik de route weer kan op pakken. Dat is ook gebeurd. Ik heb er heerlijk gewandeld door een ruig terrein met waterpoelen en hoog gras. Ik loop langs verschillende waterlopen. Ik hoor (maar zie ze niet) veel kikkers kwaken.

Uiteindelijk kom ik uit bij het draaihek zoals die ook genoemd wordt in de wandelgids. Helaas is dit hek dus dicht. Misschien een idee om op de website van Pad van de Vrijheid een vermelding hiervan te maken.

Ik ben via een graspad parallel aan de Langstraat teruggelopen naar bijna het begin bij de houten brug. Helaas moet ik hier nog een lus maken want het pad is afgesloten door het hekwerk van palen, gaas en prikkeldraad.

Ik maak mijn rondje en kom weer bij het houten bruggetje. Ik sta weer op de Langstraat.

De Langstraat loop ik uit tot aan de kruising die uitkomt bij de rotonde. Ik steek de rotonde rechtover en blijf rechtdoor lopen tot aan de Hoenveldsestraat.

Driel

Het eerste deel door Driel is (kilo)meters maken. De Hoenveldstestraat gaat langs het water met knotwilgen met mooie huizen aan de andere kant.

Daarna gaat de route door de Dorpsstraat.

Bij de overgang van de Dorpsstraat naar de Kerkstraat valt het straatnaambord op van het Sosabowskiplein.

Generaal Stanislaw Sosabowski was leider van de Poolse parachutistenbrigade die in 1944 bij Driel zware verliezen hebben geleden. De planning van de Britse opperbevelhebbers was slecht. Sosabowski had ‘Market Garden’ van het begin af aan onverantwoord gevonden, maar hij stond alleen in zijn kritiek. Dit plein is naar hem genoemd.

Ik loop verder naar het Polenplein. Hier staat twee monumenten: het Polenmonument en een monument ter ere van Majoor Generaal Stanislaw Sosabowski.

Het Nationaal Monument voor de 1ste Onafhankelijke Poolse Parachutisten Brigade is opgericht ter nagedachtenis aan de 94 Poolse militairen die tijdens operatie ‘Market Garden’ zijn gesneuveld.

Zij werden op 21 september 1944 door de Amerikaanse luchtmacht gedropt in het kader van operatie ‘Market Garden’. De operatie ‘Market Garden’ mislukte door allerlei ongunstige omstandigheden en slechte planning van de Britse opperbevelhebbers. De Polen kregen in eerste instantie de schuld van dit falen. De inwoners van Driel zagen al snel de tragiek in van de Poolse deelname aan de strijd. Door het moedige optreden en vechtlust van de Polen zijn veel Britten ontsnapt uit Oosterbeek aan de overkant van de Nederrijn.

Het Nationaal Monument voor de 1e Onafhankelijke Poolse Parachutisten Brigade is een abstract beeld. In de sokkel wordt een bronzen urn met aarde uit Polen bewaard. Op de sokkel staan de wapens van Polen en Warschau en het embleem van de Poolse brigade afgebeeld en wordt Het jaartal 1944 vermeld. Uit de sokkel rijst een dynamisch betonnen element omhoog. Naast dit element staat een beeld van een menselijk figuur. De ronde sokkel is gewijd aan het Poolse volk. Op de sokkel staat het opschrift: SURGE POLONIA, wat ‘Polen verrijs’ betekent.

Aan beide kanten zijn zuilen geplaatst. De linkerzuil draagt een plaquette met de namen van de 94 gesneuvelde Poolse militairen. Op de rechterzuil is het wapen van Polen en een gedenksteen uit 1946 aangebracht.

Het Polenmonument, zoals het monument ook wel genoemd wordt, is gemaakt door Jan Vlasblom.

De stichting ‘Driel-Polen’ werd al een jaar na de oorlog, in 1946, opgericht. Deze stichting bestaat nog steeds. De inwoners van Driel adopteerden Poolse oorlogsgraven.

Sosabowski werd lang als zondebok voor het mislukken van de Slag om Arnhem gezien, maar werd uiteindelijk gerehabiliteerd door de Nederlandse regering. Generaal Stanislaw Sosabowski werd ereburger van Driel. In 2006 werd generaal Sosabowski postuum onderscheiden door koningin Beatrix met de Gouden Leeuw. De Poolse 1e Onafhanklijke Parachutistenbrigade werd onderscheiden met de Militaire Willemsorde. Het monument op het Polenplein is geschonken door de Britse veteranen van de 1st Airborne Division. Dit monument is gemaakt door beeldhouwster Vivien Mallock. De Sosabowski Memorial bestaat uit een opstaande, witte steen met bovenin een rond bronzen reliëf met de beeltenis van de generaal. De tekst op het monument luidt: We who have survived raised this memorial to a great Polish hero. De veteranen drukken op deze manier hun bewondering en dank uit voor de generaal. Bij de onthulling voerde Sir Brian Urquhart, in de oorlog, inlichtingenofficier, het woord. Hij had operatie ‘Market Garden’, net als Sosabowski, van het begin af aan onverantwoord gevonden.

Tegenover de monumenten staat de Rooms Katholieke kerk Maria Geboorte. In deze kerk bekijk ik de tentoonstelling De Polen van Driel. Een indrukwekkende tentoonstelling over het ontstaan van de Poolse brigade, de oneervolle behandeling en het mislukken van de operatie, de hechte band tussen de Polen en de plaatselijke bevolking.

De kerk is in 1949-1950 gebouwd op de fundamenten van de in 1944 grotendeels verwoeste oude kerk. Bij de herbouw gebruikte men de oude stenen.

Na mijn bezoek aan de tentoonstelling in de kerk loop ik naar de bushalte tegenover de kerk. Hier stopt de buurtbus 556 die naar het station van Elst rijdt. Vanuit Elst reis ik via Arnhem Centraal Station en Amsterdam Centraal Station naar huis.

Conclusie over etappe 5 van het Pad van de Vrijheid van Valburg naar Driel

Etappe 5 van het Pad van de Vrijheid is een leuke etappe met veel afwisseling tussen bezienswaardigheden (kerk van Homoet, het Polenplein met de oorlogsmonumenten en de tentoonstelling De Polen van Driel in de Maria-Geboortekerk in Driel) en bossen van Oostermeint.

Minder vond ik dat ik nergens heb gelezen dat je natuurgebied Het Hollanderbroek beter kunt mijden. Je komt er wel in via het houten bruggetje, maar er zijn paaltjes met gaas en prikkeldraad geplaatst waardoor de te lopen route is afgesloten. Je kunt wel op de route komen door langs het hekwerk te lopen en vervolgens een pad parallel terug te lopen en daar de route oppikken maar dan kom je aan het eind tot de conclusie dat de uitgang met het draaihek ook is afgesloten. Ik vind dit heel slecht aangegeven als je via het houten bruggetje het gebied binnenkomt. Ik ben parallel aan Langstraat teruggelopen naar bijna het houten bruggetje maar moest de lus om het hekwerk nog een keer maken. Ergens slootje springen was niet te doen, daarvoor was het water te breed en ook over het hekwerk klimmen was geen optie omdat de bovenkant uit prikkeldraad bestaat. Beter is om door te lopen door de Langstraat en het natuurgebied links te laten liggen.

Onderweg kom ik langs een paar punten die de aandacht vragen:

Water in de Over-Betuwe
Landgoed Schoonderlogt
Een laantje van notenbomen
Homoet
Nationaal Monument voor de Poolse 1e onafhankelijke parachutistenbrigade
Generaal Sosabowski
De Polen van Driel

Flikkerdries bij natuurgebied Het Hollanderbroek heb ik niet gezien, of deze er nog staat weet ik niet.

Nr. 49 in het boekje (Dropzone 1e onafhankelijke parachutistenbrigade) ligt op de route van de 6e etappe.

Natuurgebied Het Hollanderbroek is op het moment niet bereikbaar.

Mijn route

Wandelgids

In de wandelgids over het Pad van de Vrijheid staat de route beschreven. Daarnaast bevat de wandelgids heel veel achtergrondinformatie over de Tweede Wereldoorlog en de bijna honderd markante punten langs de route. Het zijn angstige, heldhaftige en soms bizarre verhalen die de periode 1940-1945 tastbaar maken. Om de route te kunnen volgen heb je de routebeschrijving uit de wandelgids nodig. De wandelingen zijn niet gemarkeerd maar met behulp van de routebeschrijving in deze wandelgids en eventueel het GPX-bestand van je gekozen wandeling die je kunt vinden op de website van het Pad van de Vrijheid kun je niet verdwalen.

Praktische informatie

Afstand van etappe 5 van het Pad van de Vrijheid

Etappe 5 van het Pad van de Vrijheid loopt van Valburg naar Driel. De afstand van deze vijfde etappe is 9 kilometer. De route loopt grotendeels over asfaltwegen, het stukje door bosgebied Oostermeint is onverhard. Ook het stuk door natuurgebied Het Hollanderbroek is onverhard maar zoals gezegd is dit stuk niet toegankelijk omdat de uitgang bij de klaphekken is afgesloten. Ik heb wel in het gebied gelopen waardoor ik dus meer dan 9 kilometer gelopen heb. Op de kaart heb ik mijn route zoals ik hem heb gelopen aangegeven. Het beste is om bij het houten bruggetje gewoon rechtdoor via de Langstraat te lopen en het natuurgebied aan de linkerkant links te laten liggen.

Bereikbaarheid van etappe 5 van het Pad van de Vrijheid

Ik reis vanaf Schiphol met de trein naar Amstedam CS. Normaal gesproken heb ik, als ik naar Arnhem reis niets te zoeken op Amsterdam Centraal Station, maar er wordt rondom Amsterdam Zuid aan het spoor gewerkt waardoor er andere routes zijn. Maar zo kan het ook. Vanaf Amsterdam CS reis ik met de rechtstreekse trein naar Arnhem Centraal Station. Daar stap ik over op de trein naar Elst en vervolgens neem ik buslijn 35 van Breng naar bushalte Kerkplein in Valburg, halte Kerkplein.

In Driel neem ik op het Polenplein bus 556 van Breng (is een buurtbus) naar Station Elst. Vanaf Station Elst neem ik de trein naar Arnhem Centraal Station. Je kunt in Elst kiezen tussen Arriva en NS als vervoerder. Vanaf Arnhem Centraal Station neem ik de rechtstreekse trein naar Amsterdam CS waar ik moet overstappen op de trein naar Schiphol. Vanaf Schiphol neem ik de bus naar mijn woonplaats.

Let bij het overstappen van de NS trein in Arnhem naar de trein van Arriva v.v. er op dat je bij de NS moet uitchecken en in moet checken bij Arriva en andersom. De palen staan op de perrons of bij de uitgang van het station.

Horeca onderweg

Bij de bushalte in Valburg is Het Wapen van Valburg, Tielsestraat 69, 6675 AC Valburg, gevestigd. Dit restaurant is alleen op donderdag t/m zondag vanaf 17.00 uur geopend.

Onderweg heb ik geen horecagelegenheden gezien.

In Driel zijn meerdere horecagelegenheden.

Overnachten onderweg

In Driel en omgeving zijn verschillende accommodaties waar je kunt overnachten.

Onderweg zijn er ook genoeg natuurhuisjes in Valburg en Driel en omgeving te boeken waar je in de natuur kunt uitrusten van je wandeling. De natuurhuisjes liggen vaak diep verscholen in de bossen.