Oudste wandelroute van Nederland etappe 10 : Elst - Rhenen

Oudste wandelroute van Nederland etappe 10 : Elst – Rhenen

Elst – Veenendaalsestraatweg

Met de bus van Syntus, buslijn 50, reis ik vanaf Station Driebergen-Zeist naar bushalte Rhenendael-West, net voor Veenendaal. Ik loop via het fietspad langs de drukke doorgaande Veenendaalsestraatweg naar Residence Rhenen. Onderweg loop ik langs een oorlogsmonument: Het Kruis op de berg, dat is opgericht ter nagedachtenis aan zes Nederlanders die hier op 20 november 1944 door de bezetter zijn gefusilleerd.

De dood van deze zes Nederlanders was een represaillemaatregel na een vuurgevecht tussen verzetsmensen uit Rhenen en een Duitse onderofficier uit Veenendaal. Zes ‘Todeskandidaten’ moesten boeten als afschrikwekkend voorbeeld. Drie van hen kwamen uit de gevangenis aan de Weteringsschans in Amsterdam en drie uit de gevangenis aan het Wolvenplein in Utrecht. Een naam die mij direct opvalt is die van Ds. Ader. Hij was predikant in het Oost-Groningse Nieuw-Beerta. In 1942 vroeg een bevriende Joodse fotografe hem om een onderduikplek. Enkele tientallen mensen zaten ondergedoken bij het echtpaar en overleefden zo de oorlog. Ook in Amsterdam hielp Bas Ader honderden Joden aan een onderduikadres. Door verraad werd hij in juli 1944 opgepakt en gevangengezet. Ik heb thuis twee boeken liggen die het verhaal van Ds. Ader en zijn vrouw vertellen: Een Groninger pastorie in de storm en Te mogen léven! Boeken die ik jaren geleden via mijn moeder gekregen heb.

Bij Residence Rhenen staat het bord van de oudste wandelroute van Nederland zoals ik die onderweg al meer gezien heb. Dit is het officiële startpunt van deze 10e etappe.

Landgoed Prattenburg en Landgoed Kwintelooyen

Bij Residence Rhenen loop ik Landgoed Prattenburg op. Etappe 9 eindigde ik aan de overkant van de weg en ik ga nu verder aan de andere kant van de weg.

Landgoed Prattenburg is een van de vele buitenplaatsen op de Utrechtse Heuvelrug. Het is een 400 hectare groot bos met een aantal kleine heideterreinen. van de gebouwen op het landgoed zie ik tijdens mijn wandeling niets.

Via smalle en soms kletsnatte bospaden loop ik op deze warme zomerdag door het bos richting uitzichtpunt Kwintelooyen. Het laatste stukje naar het uitzichtpunt hoort niet bij de route maar is te mooi om er niet even heen te lopen. Via een mooie beukenlaan is aan het einde van de laan het uitzichtpunt. Het is een stukje van 200 meter heen en 200 meter terug dat je hier extra loopt. Aan het eind staan een paar bankjes. Het uitzicht op Landgoed Kwintelooyen met op de verre achtergrond de Gelderse Vallei is geweldig. Je kunt hier via een aangelegd pad de heuvel aflopen. Dat doe ik maar niet. Het is hier heerlijk. Ik geniet van vanaf een van de bankjes van het uitzicht.

Landgoed Kwintelooyen is een voormalige zandafgraving uit de jaren 70 van de vorige eeuw. Vanaf het hoge uitzichtpunt kijk je uit over brede zandbanen met in de verte het Rijndal. Hier heeft de ijstijd flink huisgehouden waardoor diepe erosiedalen met hoogteverschillen van wel 50 meter zijn ontstaan. Nu is het een recreatiegebied. Het andere deel is nu een prachtig natuurgebied van overwegend heide met diverse soorten loofbomen.

Via de Stadsbossen Rhenen loop ik nog een heel stuk door dit prachtige bosgebied. Onderweg kom ik nog een keer langs een uitzichtpunt over landgoed Kwintelooyen.

Aan het eind van het bosgebied loop ik door de velden van het buitengebied naar Rhenen.

Rhenen

Het beginstuk door Rhenen gaat dwars door een woonwijk. Aan het eind van de woonwijk steek ik de N225 over. Hier loop ik via Buitenomme het centrum van Rhenen binnen. Ik neem een kijkje aan de Nederrijn (je moet even van de route afwijken en richting horecagelegenheid Moeke lopen).

In het centrum van Rhenen staat de Cunerakerk. De Cunerakerk stamt uit de 11e eeuw. De kerk is de blikvanger van Rhenen. De gotische kerktoren dateert uit eind 15e eeuw. De 85 meter hoge toren is in de wijde omgeving goed te zien. Het is het herkenningspunt van het dorp. Je kunt de toren beklimmen. De beklimming van de toren is altijd onder begeleiding van een gids. De kerk is gratis te bezichtigen. De Cunerakerk is in de vakanties open van woensdag t/m zaterdag van 13.00-16.30 uur. Ik neem een kijkje. De Cunerakerk is een gotische hallenkerk, ook uit de 15e eeuw. Deze kerk is nog altijd in gebruik. In het koor is op het moment dat ik de Cunerakerk bezoek een tentoonstelling met schilderijen over het Bijbelboek Openbaring. Niet direct het meest makkelijke Bijbelboek. De kerk is licht en ruim (en koel op deze warme zomerdag). De kerk is genoemd naar de maagd Cunera, die in Rhenen werd vermoord. De Cunerakerk was in de middeleeuwen een drukbezochte pelgrimsbestemming. De pelgrims kwamen voor de relieken van de Heilige Cunera. De naam Cunera kom je in Rhenen overal tegen.

Langs de Nederrijn

Ik loop weer verder want ik wil vandaag naar de Grebbeberg wandelen. Het stuk gaat dwars door het centrum van Rhenen, snap niet dat de route niet langs de Nederrijn gaat, maar ik blijf de originele route volgen. Net na de afslag naar de N233 en Station Rhenen sla ik af richting de Nederrijn. Mocht je dorst hebben of je waterfles willen bijvullen, aan het eind van deze weg staat een watertappunt. Ik vul mijn fles bij want ik moet blijven drinken op deze warme dag. De route gaat verder via een pad dat ik deel met fietsers. Halverwege is een uitzichtspunt over de rivier. Middenin de rivier is de grens van de provincies Utrecht en Gelderland.

Het terrein is hier open. Op een gegeven moment wordt het weer bosrijker.

Grebbeberg

Ik loop het beschermd natuurgebied de Grebbeberg in. Nu ontstaat er bij mij wat verwarring want mijn GPX op de telefoon zegt dat ik hier ergens naar boven moet. Ik zie geen andere mogelijkheid dan de trap met veel treden naar boven te nemen maar de GPX zegt dat ik al eerder naar boven zou moeten lopen. Dat gaat dus niet, want er is geen pad naar boven.

Het is een hele steile klim met meer dan 200 treden. Ik heb het bloedheet maar ik kom boven.

Boven is het koel. Wat ik mis, is een bankje om even bij te komen van de klim. Boven moet je de wit/rode-markering van het Trekvogelpad, een andere lange afstandswandeling, volgen.

Ik loop hier om het zijdal heen en op de heuvelrand. Het is hier schitterend. Het bos op de Grebbeberg bestaat voornamelijk uit eiken. Het hoogteverschil is 50 meter. Ik denk dat ik op een gegeven moment de route niet goed gevolgd heb want mijn weg was een steile met veel boomstronken. Oppassen dus.

Ik kom uit bij de vervallen ruïne van een boswachterswoning. Vanaf hier loop ik nog een stukje richting de Koningstafel. De Koningstafel is een open veld in het Grebbebos dat een weids uitzicht biedt op de Nederrijn, Betuwe en Blauwe Kamer. Vroeger genoten koningen hier van het uitzicht tijdens de jachtfeesten die ze hier vierden. Rondom dit veld vind je ook restanten van een walburg (een versterkte nederzetting).

Hier steek ik het grasveld over. In het gras staat een lange halfronde bank. Vanaf de steilrand heb ik vanaf twee plekken een schitterend uitzicht over het natuurgebied de Blauwe Kamer. De steilrand is ontstaan doordat de rivier duizenden jaren zand en grind van de stuwwal heeft weggespoeld. De Grebbeberg heeft al sinds eeuwen een strategische ligging. In natuurgebied De Blauwe Kamer heeft de rivier de Nederrijn het voor het zeggen. De rivier treedt af en toe buiten haar oevers en zet de omgeving onder water. Door de hoogteverschillen is hier veel variatie in flora en fauna. In de wilgenbossen en moerassen leven lepelaars, zilverreigers, aalscholvers en zelf visarenden. Het gebied wordt begraasd door halfwilde Galloway runderen en konikpaarden. In de restanten van de steenfabriek die hier vroeger stenen bakte van rivierklei leven nu grootoorvleermuizen. Aan de overkant van de rivier zie ik konikpaarden en Galloway runderen die het warm hebben want sommige staan in het water.

Op de Grebbeberg is in de Tweede Wereldoorlog is zwaar gevochten. De Grebbelinie is een verdedigingslinie die al in 1744 is aangelegd. Halverwege de 18e eeuw werd de linie verder versterkt. Ook voor de Tweede Wereldoorlog is de linie versterkt maar helaas heeft dit niet geholpen om de Duitsers tegen te houden.

Dit is het einde van mijn wandelroute. De volgende keer zal ik hier de route weer oppikken.

Vanaf de Grebbeberg loop ik aan de andere kant van het grasveld naar een pad dat me de Grebbeberg af leidt. Onderweg zie ik een loopgraaf.

Via de Grebbeweg loop ik naar de N225. Aan de overkant ligt het Militair Ereveld Grebbeberg. Ik breng een bezoek aan het Ereveld.

Militair Ereveld Grebbeberg

Voor ik een bezoek breng aan het Militair Ereveld Grebbeberg neem ik, voor ik de weg oversteek, een kijkje bij de Gedenkzuil met een bronzen luidklok. Tussen de letters op de klok staan eenvoudige figuurtjes van centstukken, en het Nederlandse Rijkswapen. Achter de zuil staat een gebogen muur. De zuil is 7 meter hoog. De klok heeft een diameter van 97 centimeter en weegt 540 kilo. De tekst in de rand van de klok luidt: ‘IK SPREEK VOOR HEM DIE VIEL’.

De tekst op de zuil is een gedicht van J.C. Bloem:
‘VIJF DAGEN – EN DE VRIJHEID
GING VERLOREN
VIJF JAREN – EN EERST TOEN
WERD ZIJ HERBOREN
ZO MOEIZAAM TRIOMFEERT
GERECHTIGHEID
AAN DIT BESEF ZIJ DEZE
GROND GEWIJD’.

Aan de overkant van de weg staat het Nationale Legermonument. Dit gedenkteken is een ontwerp van ir. J.J.P. Oud door J.A. Raedecker en zijn zoon. Het monument bestaat uit een wit natuurstenen kruis met aan beide kanten een gebeeldhouwde liggende leeuw van kalksteen. Het monument is geplaatst op een rechthoekig voetstuk. De tekst op de voorzijde van het voetstuk luidt: ‘DEN VADERLANT GHETROUWE’ en de tekst op de achterzijde van het voetstuk luidt: ‘BLIJF ICK TOT IN DEN DOOT’.

Na een moment van stilte en bezinning loop ik door naar het ereveld. Het Militair Ereveld Grebbeberg in Rhenen is opgericht ter nagedachtenis aan de Nederlandse beroeps- en dienstplichtige militairen die sinds 10 mei 1940 waar ook ter wereld zijn gesneuveld. Ik krijg kippenvel als ik er aan denk wat hier allemaal tijdens de eerste oorlogsdagen in mei 1940 is gebeurd. De Grebbeberg was een essentiële locatie voor de verdediging van Nederland en maakte deel uit van de Grebbelinie. Er werden stukken land onder water gezet om de linie te versterken. Bij de strook tussen Wageningen en de Grebbeberg was dit niet mogelijk. Het was een zwakke plek en daarom richtte de Duitse aanval zich op deze plek in de verdedigingslinie. In de nacht van 10 op 11 mei werd met een artilleriebeschieting de aanval op de voorposten aan de voet van de Grebbeberg geopend. De Nederlandse militairen hielden de strijd vier dagen vol. Na de capitulatie werden de Nederlandse en Duitse slachtoffers op de plaats van het strijdtoneel begraven. De Grebbeberg werd de eerste oorlogsbegraafplaats van Nederland. Op het ereveld liggen meer dan 400 Nederlandse militairen begraven, die in mei 1940 sneuvelden in de strijd om het zuidelijkste gedeelte van de Grebbelinie. Sinds 1946 worden op de Grebbeberg ook militairen (her)begraven die tijdens de meidagen van 1940 elders in Nederland zijn omgekomen. De begraafplaats telt nu meer dan 800 graven.

Het is een indrukwekkend gezicht, rijen vol witte grafstenen en mooie bloemen ervoor. Her en der staan een paar gedenkzuilen, zoals de gedenkzuil van het 8ste R.I.. Dit is een betonnen gedenkzuil met de namen van de gesneuvelde militairen. In de zuil is een oorkonde gemetseld.

De tekst op de zuil luidt: ‘DEN VADERLANT GHETROUWE’.

De tekst op de oorkonde luidt:
‘8e REGIMENT INFANTERIE.
NAMEN VAN HEN DIE VIELEN
VOOR HET VADERLAND
10 – 15 MEI 1940’.

Hieronder staan de namen van 208 slachtoffers.

In een hoek achterin is een museum/bezoekerscentrum/herdenkingscentrum. In dit museum/bezoekerscentrum wordt een uitleg gegeven over de gestreden gevechten in de omgeving en ook de inval van het Duitse leger in Nederland. Hierbij zijn enkele verhalen te horen van soldaten en zijn er spullen bewaard gebleven uit die tijd. Ik breng een kort bezoek aan het museum/bezoekerscentrum. Het is binnen bloedheet en ik ben moe. De volgende etappe is dit ook weer mijn startpunt en dan breng ik een uitgebreider bezoek aan het museum/bezoekerscentrum.

Het monument ‘Als ’t moet’ voor het museum/bezoekerscentrum is een eerbetoon aan de gesneuvelden van de Vrijwillige Landstorm bij het begin van de Tweede Wereldoorlog. Het toont symbolisch de bereidheid van de burger (een man met spade in de grond en zijn geweer op de rug) om bij dreiging de overheid hulp te bieden.

Na een indrukwekkende wandeling over de Militair Ereveld Grebbeberg sluit ik mijn wandeling af bij het monument aan het begin van het ereveld. Ik krijg verschillende momenten kippenvel als ik er aan denk wat hier gebeurd is.

De bushalte is voorbij de parkeerplaats naast het Militair Ereveld Grebbeberg. Ik moet even wachten voor de bus komt. Ik reis met de bus terug naar Station Driebergen-Zeist en reis met de trein via Utrecht Centraal Station naar Schiphol en met de bus van Schiphol naar mijn woonplaats. Het was een mooie en indrukwekkende maar lange wandeling.

Etappe 10 van de oudste wandelroute van Nederland loopt van het buitengebied van Elst via Rhenen naar de Grebbeberg vond ik een hele leuke etappe. De hele route, met uitzondering van het deel van de bushalte Rhenendael-West naar Residence Rhenen en het deel in Rhenen, is onverhard. Het is een heerlijke wandeling door de bossen. Rhenen is een leuke plaats, ik had liever gehad dat de route daar langs het water loopt in plaats van dwars door het centrum van Rhenen. De Grebbeberg heeft een historie. Ik heb expres de Grebbeberg als eindpunt gekozen, zodat ik ook het Militair Ereveld Grebbeberg aan de Grebbeweg kon bezoeken. Dit Ereveld ligt niet aan de route maar was voor mij de afsluiting van deze etappe. Voor het Militair Ereveld Grebbeberg staat een bushalte die me via Rhenen, Leersum en Doorn terugbrengt naar Station Driebergen Zeist.

Mijn route

Wandelgids

In het boekje ‘Te voet van Amsterdam naar Arnhem’ uit 1914 staat de oudste wandelroute van de ANWB beschreven: 150 kilometer van Station Amsterdam Muiderpoort, via het Gein naar het Gooi, Utrechtse Heuvelrug (Hilversum, Zeist, Maarn, Doorn, Amerongen), Rhenen, Wageningen, Heelsum, Oosterbeek en eindpunt Arnhem. Online heb ik een PDF bestand gevonden met het oorspronkelijke boekje van de Oudste wandelroute van Nederland.

Op de website van de ANWB kun je de routebeschrijving en de GPS-bestanden downloaden.

Praktische informatie

Afstand van etappe 10 van de oudste wandelroute van Nederland

Etappe 10 van de oudste wandelroute van Nederland loopt van Elst naar Rhenen. De afstand van deze tiende etappe is 15 kilometer inclusief het deel vanaf bushalte Rhenen, Rhenendael-West naar Residence Rhenen en het deel vanaf de Grebbeberg naar Militair Ereveld Grebbeberg. Dit eerste en laatste stuk hoort niet bij de etappe. Het is ongeveer 15 minuten lopen langs de drukke doorgaande weg vanaf de bushalte Rhenen, Rhenendael-West. De route loopt grotendeels over onverharde bospaden.

Bereikbaarheid van etappe 10 van de oudste wandelroute van Nederland

Vanaf Utrecht CS reis ik per trein naar treinstation Driebergen-Zeist. Vanaf dit station neem ik buslijn 50 van Syntus. Uitstaphalte is bushalte Rhenen, Rhenendael-West. De terugreis ga ik ook weer met buslijn 50 van Syntus vanaf bushalte Militair Ereveld Grebbeberg naar Station Driebergen-Zeist. Vandaar reis ik met de trein via Utrecht Centraal Station naar Schiphol en vanaf daar heb ik de bus naar mijn woonplaats genomen.

Horeca onderweg

In de bossen liggen geen horecagelegenheden. Direct bij het begin van deze etappe ligt Residence Rhenen. In Rhenen zijn meerdere horecagelegenheden, waaronder Moeke Rhenen. Deze horecagelegenheid ligt aan de Nederrijn, vlakbij de Cunerakerk van Rhenen.

Overnachten onderweg

In Elst en Rhenen en omgeving zijn verschillende accommodaties waar je kunt overnachten.

Onderweg zijn er ook genoeg natuurhuisjes in Elst en Rhenen en omgeving te boeken waar je in de natuur kunt uitrusten van je wandeling. De natuurhuisjes liggen vaak diep verscholen in de bossen.